ነፃ ሀሳብ

Newspaper Articles , Opinion Page

የኢትዮ ቴሌኮም  ሽያጭ ጥቅምና ጉዳት ጉዳይ ሙያዊ ቅኝት (ነብዩ ውብሸት)

 

አፄ ምኒሊክና የመጀመሪያው የስልክ ግንኙነት

ኢትዮጵያ፣በ1886ዓ.ም፣በታላቁ ንጉሠ ነገሥት አፄ ምኒሊክ ዘመነ መንግሥት፣  የመጀመሪያውን የ477 ኪ.ሜ የስልክ መሥመር ዘርግታ፣“ጤና ይስጥልኝ  ዐዲስ!! ጤና ይስጥልኝ ሐረር!!” ካስባለች፣126 ዓመታት ተቆጠሩ። አፄ ምኒሊክ፣ሀገሪቷን ያስተዳድሩ በነበሩበት ዘመን ያስገቧቸውን፣ዘመናዊ አሠራሮችንና ቴክኖሎጂዎችን ብዛት ስናይ፣አፄ ምኒሊክ፣“የሥልጣኔ ማግኔት ነበሩ!!” ለማለት እንችላለን።

 

አፄ ኃይለሥላሴና የቴሌኮሙኒኬሽን እድገት ኹኔታ

የቴሌፎን ቴክኖሎጂ ወደ ኢትጵያ የገባው፣በ1886 ዓ.ም በምኒልክ ዘመነ መንግሥት ነው፡፡ የምኒሊክን ፈለግ የተከተሉት አፄ ኃይለሥላሴም፣ኢትዮጵያን፣በኮሙኒኬሽን ቴክኖሎጂ ዘርፍ እድገት እንድታሳይ፣ከፍተኛ ሚና ተጫውተዋል። ከ1903 ዓ.ም ጀምሮ፣በተቋም ደረጃ፣የፖስታ፣ የቴሌግራፍና ቴሌፎን ሚኒስቴር (ፖቴቴ) እየተባለ ይጠራ የነበረውን፣የቴሌኮሙኒኬሽን መሥሪያ ቤት፣በ1945 ዓ.ም፣በአዋጅ፣“የኢትዮጵያ ንጉሠ ነገሥት መንግሥት፣   የቴሌኮሙኒኬሽን ቦርድ (IBTE)” ወደሚል  አዲስ ስም በመቀየር፣ኹለት ዓመት ባልሞላ ጊዜ ውስጥ፣የሀገሪቱን የቴሌኮሙኒኬሽን አቅም በእጥፍ በማሳደግ፣በዐዲስ አበባ ብቻ፣ሦስት ሺህ የስልክ ጥሪዎችን  የሚያስተናግዱ የአውቶማቲክ  ማዞሪያዎች በመትከል፣ሥራ ላይ ለማዋል ችለዋል። ይኽ ፈጣን እድገት ሊመዘገብ የቻለው፣የመጀመሪያውን የምሥረታ ዓመት፣የቴክኒክ ባለሞያዎችን እንዲኹም ብቃት ያለው የሥራ አመራርን ሊሰጡ የሚችሉ ባለሞያዎችን  ለማፍራት የሚያስችሉ፣ተመጣጣኝ ሥልጠናዎች በመሰጠታቸው ነበር።

የደርግ መንግሥትና የቴሌኮሙኒኬሽን ማናጅመንት

የደርግ መንግሥት፣የተቋሙን ስም፣ኹለት ጊዜ የቀያየረ ቢኾንም፣በዓፄ ኃይለሥላሴ ዘመን፣ ደረጃ በደረጃ ይካኼድ የነበረውን፣የቴሌኮሙኒኬሽን እድገት ለማስቀጠል የሚያስችለውን ቢሮክራሲያዊ አሠራር፣አላፈረሰም። የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን (ኢ.ቴ.ኮ) ፣ሀገሪቷ ባፈራቻቸው፣ከፍተኛ ብቃት  ባላቸው ባለሞያዎች፣ኢንጅነሮችና ማናጀሮች  እንዲመራ አድርጓል። በደርግ ዘመን፣ ልክ እንደ ኢ.ቴ.ኮ ኹሉ፣ የኢትዮጵያ አየር መንገድ ፣ንግድ ባንክ ፣ ንግድ መርከብ፣መድን ድርጅት፣መብራት ኃይል፣አውራ ጎዳና እንዲኹም በዐሥር ዘርፍ ተከፍለው የነበሩ የኢንዱስትሪ ኮርፖሬሽኖች ይመሩ የነበሩት፣የሞያ ነፃነታቸው በተከበረላቸው፣የማናጅመንት አካላት ነበር። ደርግ፣ምንም ዓይነት የምዕራባውያን የፋይናንስ ብድርም ኾነ እርዳታን የማያገኝ መንግሥት የነበረ ቢኾንም፣ወሳኝ የኾኑትን የሀገሪቱ የኢኮኖሚ ተቋማት፣አንፃራዊ በኾነ መልኩ ከፖለቲካ ነፃ በማድረጉ፣የሀገሪቷን ከፖለቲካ ውጪ የኾነውን አስተዳደራዊ አቅሟን፣አሟጦ ለመጠቀም አስችሎታል። ይኽ እርምጃው፣በኢንዱስትሪውም ኾነ አገልግሎት ሰጪ ተቋሟት ላይ፣በውጪ ምንዛሬ እጥረት ምክንያት ይፈጠሩ  የነበሩ ችግሮችን፣በሀገር ውስጥ አቅም ለማካካስ እንዲያስችለው፣ከፍተኛ አስተዋጽኦ አድርጎለታል። 

 

የወያኔ ኢሕአዴግ መንግሥትና የቴሌኮሙኒኬሽን ማናጅመንት

ደርግን ተክቶ ሥልጣን ላይ የወጣው፣የወያኔ ኢሕአዴግ መንግሥት፣በአንፃሩ፣የመጀመሪያ ሥራው ያደረገው፣በደርግ ዘመን፣የሞያ ነፃነት የነበራቸውን መንግሥታዊ ተቋማትን በማፈራረስ፣ድርጅቶቹን የሚመሩትን ቢሮክራቶች፣መበታተን ነበር። ለዚኽም ጥሩ ምሳሌ የሚኾነው፣በአንድ ሌሊትና በአንድ ፊርማ፣ዐሥሩን የኢንዱስትሪ ዘርፎች ይመሩ የነበሩትን ኮርፖሬሽኖች አፍርሶ፣ከፍተኛ ባለሞያዎችን  መበተኑ ነበር። በኮንስትራክሽን ዘርፉም፣የኢትዮጵያ ሕንፃ ኮንስትራክሽንን፡፡ ከኢንዱስትሪውም ወጣ ብለን ብናይ፣ባለሞያ ጠሉ ኢሕአዴግ፣የዐዲስ አባባ ዩኒቨርሲቲ   መምህራንን፣ከሥራ ለማባረር የወሰደውን   ተመሳሳይ እርምጃ ማስታወስ እንችላለን።

ከመፈራረስ የተረፉትንም የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽንና የኢትዮጵያ አየር መንገድን  የመሳሰሉ፣ የሀገሪቱ ትልልቅ ተቋማት ከፍተኛ የማናጅመንት አመራር ቦታዎችን  እንዲኹ፣የብሔር ፖለቲካን ለሚያራምዱ እንደነ አቶ ስዬ አብርሃና ዶ/ር አብዱልመጂድ ሁሴንን ለመሳሰሉ ሹማምንቶች በማስተላለፍ፣የሀገሪቱን ዋና ዋና ተቋማት የሥራ አመራር፣ቀድሞ ከነበሩበት፣ ከፖለቲካ ነፃ ሞያዊ አስተዳደር ወደ ፖለቲካዊ ቅኝት ያለው አስተዳደር እንዲያሽቆለቁሉ አደረጉ። 

ከደርግ በተለየ፣ወያኔ ኢሕአዲግ፣ የምዕራባውያንን ድጋፍና አዎንታ  ያልተለየው መንግሥት ስለነበር፣የወርልድ ባንክንና የአይ.ኤም.ኤፍን እንዲኹም የምዕራባውያን ሀገራትን ብድርና እርጥባን፣በቀላሉ ያገኝ ነበር። ይኽ የውጪ ብድርና የገንዘብ እርዳታ፣ከፖለቲካ ነፃ የነበረውን ቢሮክራሲ በማፈራረሱ ምክንያት፣እየተከሰተ የነበረውን፣ዘለቄታዊ  ገጽታ ያለው የኢኮኖሚክና ማህበራዊ  አደጋ  ማየት እንዲሳነው ወይም  እያወቀም ቢኾን፣ከቁብ እንዳይቆጥረው አድርጎታል። ይኽ፣የወያኔ ኢሕአዲግ ባለሞያ ጠል እርምጃው፣እጥፍ ድርብ ችግሮችን እየወለደ፣ለ30 ዓመታት ሲንከባለል ቆይቶ፣በአኹኑ ሰዓት፣እንደ የኢትዮጵያ መብራት ኃይልና የኢትዮጵያ መንገድ ባለሥልጣንን የመሳሰሉ የመንግሥት ተቋማትን፣ወደ 600 መቶ ቢሊዮን ብር የሚጠጋ እዳ  ባለቤት አድርጓቸዋል።

የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን፣በወያኔ ኢሕአዲግ መንግሥት  መስተዳደር ከጀመረበት ከ1983 ጀምሮ፣የተጓዘበትን መንገድ ስንዳስስ፣የእነ ዶ/ር አብዱልመጂድ ሁሴን  የኮርፖሬሽኑን የከፍተኛ አመራር ቦታ  ሹመት ተከትሎ፣ቀስ በቀስ፣አጠቃላይ ማናጅመንቱን፣በተለያዩ የብሔር የፖለቲካ ሹመኞች በመለወጡ፣መሥሪያ ቤቱ፣ለከፍተኛ የአሠራር ችግሮችና እንቅፋቶች  እንዲጋለጥ መደረጉን፣እንገነዘባለን። የቴሌኮሙኒኬሽን ዘርፍ፣እንደሌሎች የመንግሥት መሥሪያ ቤቶች፣ከአጠቃላዩ ሕዝብ የቀን ተቀን እይታ ውጪ፣እንዲኹም ከሌሎች ሀገራት የቴሌኮሙኒኬሽን  እድገትና አጠቃቀም አንፃራዊ እይታ ውጪ ሊኾን ስለማይችል፣ወያኔ ኢሕአዲግ፣ውሎ አድሮም ቢኾን፣መሥሪያ ቤቱ ላይ ያንሰራፋውን፣ለሥራና እድገት ማነቆ የኾነውን፣ፖለቲካዊ ገጽታ ያለውን ማናጅመንት ለመቀየር፣እንዲያስብበት አስገድዶታል።

በዚኽም መሠረት፣ከፍተኛውን የማናጅመንት የሥራ ቦታ፣በ1995 ዓ.ም፣ከዐዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በመጡ መምህራን፣እንዲያዝ  አድርጓል። ዐዲሶቹ የማናጅመንት አባላት፣በቴሌኮም ኢንዱስትሪው የነበራቸው ልምድ አነስተኛ በመኾኑ፣ከነባር ኢንጅነሮችና ኤክስፐርቶች ጋር፣ አንዳንድ አለመግባባቶችና ቅራኔ ቢፈጥሩም፣እነዚኽ መምህራን፣የራሳቸው የኾነ፣የለውጥ ዕቅድ የነበራቸው ነበሩ። የቴሌኮም መሠረተ ልማትን ከማስፋፋት ባሻገር፣በተለይ የሀገሪቱን የቴሌኮም አቅም ለማሳደግ፣ወሳኝ የኾነውን የሰው ኃይል ለማፍራት፣ፈጣንና ተግባራዊ ሥራዎችን ለማከናወንም ችለውም ነበር።  ለዚኽም፣እንደ ምሳሌ ሊወሰድ የሚችለው፣የቴሌኮሙኒኬሽንና ኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ኢንስቲትዩት(ICTIT) እየተባለ ይጠራ የነበረውን፣ለማቋቋም ያደረጉት ተግባራዊ ጥረት ነው። ከፍተኛ  ልምድ ያላቸውን፣የኤም አይቲ ዶክቶራል ዲግሪ ተመራቂ  ኢትዮጵያውያዊ  መምህራንን ያካተተው ይኽ ተቋም፣ኢንፎርሜሽን ሳይንስ፣ቴሌኮም ኢንጂነሪንግና ቴሌኮም ማናጅመንትን የመሳሰሉ ዲፓርትመንቶችን በመክፈት፣በማስተርስ ዲግሪ ደረጃ፣ለወጣት ተተኪ የተቋሙ ሠራተኞች እንዲኹም ከተቋሙ ውጪ ላሉ፣በቴሌኮም ዘርፍ  ሞያ ለመቀጠል ለሚፈልጉ፣ብሩህ አእምሮ ላላቸው ተወዳዳሪ ተማሪዎች፣በክፍያና በስኮላርሺፕ መልክ፣የትምህርት እድል እንዲያገኙ ያደረጉት ተግባራዊ ሥራ፣የሚጠቀስ ነው። ይኹንና፣ የወያኔ ኢሕአዴግ መንግሥት፣ከፖለቲካ ነፃ የኾነ፣በፕሮፌሽናሎች  የሚመራ፣ቢሮክራሲን አጥብቆ የመጥላት አባዜው የሚለቀው ስላልነበረ፣እነዚኽ ከዐዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የመጡ የማናጅመንት አመራሮች፣ሦስት ዓመት  እንኳን ሳይሞላቸው፣በሙስና  እንዲከሰሱ አድርጎ፣  ወደ ወኽኒ ቤት አወረዳቸው። የእነርሱን ወደ ወይኽኒ ቤት መውረድ ተከትሎም፣የሃገሪቷን  የቴሌኮም ዘርፍ የሰው ኃይል አቅም ለማሳደግ እንዲረዳ ያቋቋሙትንም ኢንስቲትዩት ዘጋው። አጠቃላይ የማናጅመንት ቦታውን፣በአውራ ካድሬዎች መልሶ እንዲያዝ አደረገ።

  በፋይበር  ብሮድባንድ ኢንተርኔት

ኮኔክሽን ለማግኘት የተደረገው ስምምነት

እነዚያ ካድሬ ማናጀሮች፣ሥልጣናቸውን እንደተረከቡ፣ከ800 ሜጋ ባይት የማይበልጠውን፣ በዋናነት ከሳተላይት ሊንክ  ይገኝ የነበረውን፣የሀገሪቷን የኢንተርኔት አቅም  ለማሳደግ፣ የ47ሚሊዮን ዶላር  ስምምነት፣ለምሥራቅ አፍሪካ የመጀመሪያውን  ኢንተርናሽናል ሰብማሪን የብሮድባንድ ኬብል ከዘረጋው፣ከሲኮም (SEACOM) ኩባንያ ጋር ተፈራረሙ። በስምምነቱም፣  ሲኮም፣ለገበያ ካቀረበው 2.3 ቴራ ባይት ኢንተርናሽናል ብሮድባንድ  ሊንክ ላይ፣0.25% ማለትም 2.5 ጊጋ ባይት  ኢንተርኔት ኮኔክሽን፣ጅቡቲ ወደብ ላይ እንዲቀጥል ተደረገ።  ስምምነቱን ተከትሎ፣“የኢ.ቴ.ኮ ማናጅመንት፣የሀገሪቷን የኢንተርኔት አቅም፣ከሦስት እጥፍ በላይ አሳደገ!” የሚለው ዜና፣በመንግሥት የሜዲያ አውታሮች ተሰራጨ።  የመንግሥት ልሣን የኾነው አዲስ ዘመን ጋዜጣም፣የኢ.ቴ.ኮ  ዋና ሥራ አስኪያጅ የነበሩትን ግለሰብ  በመጥቀስ፣ ስምምነቱ፣ከኹለት ዓመት በላይ ድርድር ተደርጎበት የተፈረመ መኾኑን  በመግለጽ፣  አንባብያንን አስደመሙ። የሚገርመው ነገር ቢኖር፣ሲኮም (SEACOM)፣ 2.3 ቴራ ባይት  ሰብማሪን ኬብል፣ሕንድ ውቅያኖስ ላይ ዘርግቶ፣በዓለም የመጨረሻው የብሮድባንድ ኢንተርኔት መዳረሻ ለኾኑት፣ለምሥራቅና ደቡም አፍሪካ ሀገራት፣የፈጣን ኢንተርኔት አገልግሎት ለማቅረብ  የፈጀበት ጊዜ፣ሦስት ዓመት ብቻ መኾኑ ነበር። የሲኮም ኢንቨስተሮች፣ከ75% በላይ የሚኾኑት፣ አፍሪካውያን የነበሩ ሲኾን፣አጠቃላይ ኢንቨስትመንቱም፣750 ሚሊዮን ዶላር አይበልጥብም ነበር።  

ነገር ግን፣ከላይ የተጠቀሰው  ኢ.ቴ.ኮ፣ከሲኮም፣2.5 ጊጋ ባይት ኢንተርኔት ባንድዊድዝ   ለመግዛት የከፈለው 47 ሚሊዮን ዶላር፣ሲኮም(SEACOM) ሲቋቋም  አክሲዮን ቢገዛበት ኖሮ፣  ሀገራችን ኢትዮጵያ፣ከ100 ጊጋ ባይት  ወይም 0.1 ቴራ ባይት   ሊደርስ የሚችል፣  ኢንተርናሽናል  ኮኔክሽን ልታገኝበት ትችል ነበር። ልብ ልንለው የሚገባው፣አኹንም፣ከ15 ዓመት በኋላም ቢኾን እንኳን፣የኢንተርናሽናል ኮኔክሽን አቅማችን፣100 ጊጋ ባይት  አለመድረሱን ነው። ሀገር፣የካድሬዎች መጫወቻ ስትደረግ የሚደርሰው አደጋ፣ይኼንን ይመስላል። ኬንያ፣እ.ኤ.አ ማርች 2020 ላይ፣ ሞምባሳ ላይ ካገናኘችው፣ባለ12 ቴባ ሰብማሪን ኬብል በተጨማሪ፣ESSAT, SECOM, ESSAY ከተሰኙ ሰብማሪን ኬብሎች ጋር፣ኮኔክሽን ያላት ሲኾን፣የኬንያ መንግሥት፣ESSAY  ሰብማሪን ኬብል ላይ፣35%  የአክሲዮን ድርሻ አለው።

  

ከቻይናው የመሠረተልማት ካምፓኒ ዚቲኢ(ZTE) ጋር

የተደረገው ስምምነት

ኢ.ቴ.ኮ፣በካድሬዎች ደካማ  አመራር ሥር በወደቀበት በዚያን ወቅት፣የአፍሪካን ገበያ ለመቆጣጠር አቅዳ ትንቀሳቀስ የነበረችው ቻይና፣ለወያኔ መንግሥት፣የብድር ስምምነት እንዲዋዋልና ዚቲኢ(ZTE) በተሰኘው መንግሥታዊ የቴሌኮም የመሠረተልማት ካምፓኒዋ አማካኝነት፣በመላው ሀገሪቱ  የቴሌኮም መሠረተልማትን ለመዘርጋት  የሚያስችል፣የ1.5 ቢሊዮን ዶላር፣የቬንደር ፋይናንሲንግ ስምምነት እንዲደረግ፣እድል የሰጠችው። በዚኽ፣ በተደረሰው ስምምነት መሠረት፣የቴሌኮም መሠረተልማቱ፣የ2ጂን እና 3ጂን ቴክኖሎጂ ሊያስተናግድ በሚችል ኹኔታ፣የፕሮጀክት ሥራው፣በተለያዩ ደረጃዎች የቴሌኮም ማስፋፊያ ፕሮጀክት 1-2 (TEP 1-2) ተከፋፍሎ ነው ዝርጋታው የተከናወነው። የኔትወርክ መሠረተልማቱ ዝርጋታ እንዳለቀ፣በወያኔ ካድሬና ወታደሮች የተሞላው የሥራ አመራር፣ይኽ የተዘረጋውን ከፍተኛ የኔትወርክ አቅም ሊጠቀም የሚችል ደንበኛ ለማፍራት  የሚያስችል፣ የማርኬቲንግ ስትራተጂ ሊነድፉ የሚችሉ ስላልነበሩ፣ወያኔ፣ለኹለት ዓመት የሚቆይ የማናጅመንት ኮንትራት፣ከ30 ሚሊዮን ዩሮ በላይ በማውጣት፣ለፍራንስ ቴሌኮም (France Telecom)  ለመስጠት ተገደደ።

 

ከፍራንስ ቴሌኮም ጋር የተደረገው

የማናጅመንት ስምምነት

ethio telecom

የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን (ኢ.ቴ.ኮ) የሚለውን ስም፣ወደ ኢትዮ ቴሌኮም በመቀየር ሥራውን የጀመረው፣የፍራንስ ቴሌኮም ማናጅመንት፣በመላው ሀገሪቷ የተዘረጋውን፣ የመሠረተልማት  አቅም ለመጠቀም የሚያስችል ስትራተጂ በመንደፍ፣የቴሌኮም አገልግሎት ተጠቃሚውን፣በተለይም የሞባይል ስልክ ተጠቃሚውን ቁጥር፣ከ4ት ወደ 7፣ከ7 ወደ  14፣ከ14 ወደ 23  ሚሊዮን፣በኹለት ዓመት ተኩል ጊዜ ውስጥ፣እንዲያድግ አድርገውታል። በዚኽ በኹለት ዓመት ተኩል፣የፍራንስ ቴሌኮም ማናጅመንት ዘመን፣ብዙ የአገልግሎት ዓይነቶች፣በስፋት የተዋወቁና የዋጋ ቅነሳና ማሻሻያዎች እንዲተገበሩ እንዲኹም በርካሽ ዋጋ የሚገዙ የስልክ ቀፎዎች  ለደንበኞች እንዲቀርቡ በመደረጉ፣በሀገሪቱ የነበረው የሞባይል ስልክ ተጠቃሚ ቁጥር፣በከፍተኛ ኹኔታ ሊጨምር ችሏል። እዚኽ ላይ፣የፈረንሣይ ማናጅመንት፣አንጻራዊ የሥራ ነፃነት የነበረው እንደመኾኑ፣የአገልግሎት ዘርፉን በተለይም የተገልጋዮችን ቁጥር በመጨመር ረገድ እንዲኹም የተገልጋዮችን እንክብካቤ (Customer Care) በማሳደግ፣ከፍተኛ ለውጥ ማምጣት ቢያስችለውም፣በእውቀት ሽግግር በኩል፣ሊሠራው ከሚገባው በታች ነበር – የሠራው።  ይኽም የኾነበት ዋናው ምክንያት፣ሥራውን በቅልጥፍና ሊሠሩና የማናጅመንት ክህሎታቸውን ሊያሳድጉ የሚችሉ፣በርከት ያሉ ንቁ ባለሞያዎች፣ከፍራንስ ቴሌኮም  ማናጅመንት ባለሞያዎች ጋር፣ጎን ለጎን  ኾነው እንዲሠሩ፣ዕድል ስላልተሰጣቸው ነበር።

የኢንተርኔት በገጠር ከተሞች መስፋፋትና

ሕዝባዊ አመጽ

ወያኔ፣የፍራንስ ቴሌኮም ማናጅመንትን ካሰናበተ በኋላ፣ተመልሶ፣የከፍተኛ የሥራ አመራሩን፣ ወደነበረበት፣ካድሬዎችና ወታደሮች ወደተሰገሰጉበት አስተዳደር እንዲመለስ ቢያደርግም፣ወያኔ እንዳሰበው፣ኹኔታዎች ሊኾኑለት አልቻሉም። የቴሌኮም አገልግሎት ተጠቃሚውን ቁጥር ማደግ ተከትሎ፣በተለይም በገጠሪቷ ኢትዮጵያ፣የሞባይል ኢንተርኔት ተጠቃሚው ቁጥር እየበዛ በመምጣቱ፣ከ2008ዓ.ም ጀምሮ፣በመላው ሀገሪቱ የተቀሰቀሰውን ፖለቲካዊ ይዘት ያለው አመጽ ለማቀጣጠል፣ዋነኛ መሣሪያ ኾኖ አገለገለ። ወያኔ፣ሕዝባዊ አመጹ ሲበረታበት፣ኢንተርኔቱን፣ ከ6ት ወር በላይ እስከመዝጋት ቢደርስም፣የዓለም አቀፉ ኅብረተሰብ ግፊት እያየለ በመምጣቱና  የኢንተርኔት ፌስቡክ አብዮቱን መቋቋም ባለመቻሉ፣በ2010 ዓ.ም ለተደረገው የሥልጣን ሽግሽግ፣በር ከፍቷል።

የኦዴፓ መራሹ ብልጽግናና

የኢትዮ ቴሌኮም ሽያጭ  ኹኔታ

በወያኔ ኢሕአዴግ እግር ሥር የተተካው ኦዴፓ ኢሕአዴግ፣የአኹኑ ብልጽግና፣ገና ወንበሩን ከመያዙ ሳምንት ሳይሞላው፣የቴሌኮም ዘርፉን፣ለውጪ ኢንቨስተሮች  ሽያጭ እንደሚያቀርብ፣ በጠቅላይ ሚኒስትሩ አማካኝነት ማስታወቁ፣ብዙዎቻችንን፣ግራ ያጋባና ያስደነገጠ ጉዳይ ነበር። ይኽ የጠቅላይ ሚኒስትሩ ማስታወቂያ፣ከውጪ ኃይሎች በተደረገ ግፊትና ምንአልባትም  ከወያኔ እጅ ላይ፣የሥልጣን ሽግግሩን ለማሳካት እንዲረዱ፣ለውጪ ኃይሎች እጅ መንሻ ቃል የተገባበት ጉዳይ እንደኾነ ይገመታል።  ይኽን ግምት የሚያጠናክርልን ነገር ቢኖር፣ጠቅላይ ሚኒስትሩ፣እ.ኤ.አ በ2018ቱ የዳቮስ የኢኮኖሚክ ፎረም ላይ ተጋብዘው፣ንግግር ባደረጉበት ወቅት፣የቴሌኮሙን ሴክተር፣ለውጪ ኢንቨስተሮች ገበያ ማቅረባቸውን ሲገልጹ፣ከሌሎች፣ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ከጠቀሷቸው በርካታ ጉዳዮች በተለየ፣ከዓለም አቀፉ ግሎባሊስት ኢኮኖሚክ ኤሊት ታዳሚ  የተቸራቸውን ጭብጨባ ስንመለከት፣ የቴሌኮም ሽያጩ ጉዳይ የውጪ ኃይሎች ግፊትና ተፅእኖ ሥር እየተከናወነ ያለ መኾኑን እንረዳለን። ዐዲሱ ተረኛ ኦዴፓ-ኢሕአዴግ  የቴሌኮም ሴክተሩን ሽያጭ በአሁኑ ጊዜ ዋነኛ ጉዳዩ አድርጎ የሽያጭ ኺደቱን አማካሪ አድርጎ ከቀጠራቸው ከዓለም ባንክ እንዲኹም ከኢንተርናሽናል ፋይናንሻል ኮርፖሬሽንና ሌሎች የግሎባሊስቱ ማኅበረሰብ ጉዳይ አስፈጻሚ ድርጅቶችና አካላት ጋር በመኾን የሽያጩን ኺደት እያጣደፈው ይገኛል።  ይኽ፣ያልበሰለ ጊዜያዊ ኢኮኖሚያዊ እንዲኹም ፖለቲካዊ ጥቅምን ብቻ ያማተረ ችኩል የመንግሥት እርምጃ፣ የሀገሪቷን  ዘለቄታዊ የኢኮኖሚክ ሉዓላዊነት አሳልፎ የመስጠት፣የመጀመሪያው ምዕራፍ  ተደግጎ ሊቆጠር ይችላል።  ይኽን ሀቅ ለመረዳት፣ ከሽያጩ ሊገኝ የሚችለውን ጊዜያዊ ጥቅምና ዘለቄታዊ ጉዳት ስናጤን፣የምናገኘው እውነታ እንደሚከተለው ነው።

 

ጊዜያዊ ጥቅም

መንግሥት፣ኢትዮ ቴሌኮምን፣በከፊልም ኾነ በሙሉ በመሸጥ፣በነስትራትፎር የተገመተለትን፣ ከ 15 እስከ 20 ቢሊዮን ዶላር ግምት ግማሽ ዋጋ ቢያወጣለት፣ከ28 ቢሊዮን ዶላር በላይ  እዳ የተጫነውን የሀገሪቷን የ110 ቢሊዮን ዶላር ኢኮኖሚ(GDP)፣ለጊዜው ከ5% እስከ 10% ሊያሳድግ ይችላል። ይኽን ጊዜያዊ እድገትና የውጪ ምንዛሬ ፍሰት ተጠቅሞ፣መንግሥት፣ጊዜያዊ ፖለቲካዊ ገጽታውን እንዲገነባ፣ሊረዳው  ይችላል። በሌላ በኩል፣የቴሌኮም ሴክተሩን በሚቆጣጠሩት የውጪ ኢንቨስተሮች፣ዐዳዲስ አገልግሎቶች በፍጥነት ሲተዋወቁ፣ተገልጋዩን ኅብረተሰብ፣ለጊዜውም ቢኾን፣ሊያስደስተው ይችላል። ይኽ፣መንግሥት፣በችኩልነትና በውጪ ተጽእኖ ሥር እያካኼደው ያለው፣የኢትዮ ቴሌኮም ኩባንያ ሽያጭ፣ሊያስገኝ የሚችለው ውጤት ቢኖር፣ልክ ወያኔ የቢራ  ፋብሪካዎቹን በቢሊዮን ዶላር በመሸጥ፣አግኝቶት የነበረውን ዓይነት ጊዜያዊ ትርፍ ማግኘት ብቻ ነው። ውሎ አድሮ፣“የማልጠግብ መስሎኝ በሬዬን አረድኩት!!” የሚለውን የአበው ብሂል፣እንድናስታውስ መኾናችን  አይቀርም።  

ዘለቄታዊ ጉዳቱ

  • መንግሥት፣የሥራ ዕድል የመፍጠር አቅሙ ይዳከማል። ለምሳሌ ብንወስድ፣በአኹኑ ሰዓት፣ ኢትዮ ቴሌኮም፣16ሺ ቋሚ  ሠራተኞች  ያሉትና ከ20ሺ ላላነሱ የኮንትራት ሠራተኞችና፣248 ዋና አከፋፋዮች 1348 ተቀባይ አከፋፋዮች እንዲሁም ከ247ሺ በላይ ቸርቻሪዎች የሥራ ዕድልን የፈጠረ ነው። ለውጪ ባለሃብቶች ፕራይቬታይዝድሲደረግ፣እንዲኽ ያለ፣ ሰፊ ቅጥርና የሥራ እድል፣ የመፈጠሩ ጉዳይ የማይታሰብ ነው። የውጪ ኢንቨስተሮች፣ዋናው የኢንቨስትመንት ዓላማቸው፣ትርፍ ነው። በመኾኑም፣በጥቂት ሠራተኛ፣ ብዙ ሥራን በማሠራት፣ትርፋማነታቸውን ማረጋገጥ ብቻ ነው – ዓላማቸው።  በ2011ዓ.ም፣ከፍራንስ ቴሌኮም ጋር የተደረገው የማናጅመንት ውልን ተከትሎ፣ከ3ሺ በላይ ሠራተኞች የተቀነሱበትን ማስታወስ፣በቂ ነው። የኢትዮ ቴሌኮም በሙሉ ወይም  በከፊል መሸጥ፣በሺህ የሚቆጠሩ ሠራተኞችን፣የሥራ ዕድል እንደሚያሳጣ ይታወቃል።  ምክንያቱም፣ኢትዮ ቴሌኮም፣ግማሽ የቢዝነስ አቅሙን ሸጦ፣ አኹን የያዘውን 16ሺ ሠራተኛ መሸከም የሚያስችል፣አቅም አይኖረውም። ላድርግም ቢል፣ ተወዳዳሪ መሆን ያቅተዋል፡፡ በመኾኑም፣የሚጠብቀው ዕድል፣ለቀጣይ ሽያጭ እራሱን ማመቻቸት ብቻ ይኾናል።

 

  • የመንግሥትን የኢኮኖሚክ አቅም ምንጭ በማድረቅ፣የመንግሥትን አቅምን ያዳክማል። በመንግሥት አቅም ሊሠሩ የሚችሉ ትልልቅ ፕሮጀክቶች፣እንደ ሕዳሴ ግድብን የመሳሰሉ ፕሮጀክቶችን (state sponsored) የማካኼድ ዕድላቸው ይመናመናል።  በመኾኑም፣ ፖለቲካው ከውጪ በመጣው ከበርቴ ግሩፕ የመጠለፍና ከሕግና ደንብ ይልቅ፣ለቢዝነስ ኢንተረስት ግሩፕ የመቆም ወይም የመገዛት ዕድሉ፣እየሰፋ ይኼዳል። የ”political market place” የሚባለው ዓይነት መንግሥታዊ አስተዳደር እንዲሰፍን፣በር ይከፍታል።

 

  • መንግሥትና ኅብረተሰቡ፣በማኅበራዊና ብሔራዊ ጥሪ አማካኝነት የሚያገኙትን፣የገንዘብና ያገልግሎት ድጋፍ ያጣሉ ። ለምሳሌ፣ባለፈው ዓመት 2012 ዓ.ም ብቻ፣ኢትዮ ቴሌኮም፣ ለኮሮና ወረርሽኝ ያደረገውን የ772 ሚሊዮን ብር ድጋፍ ጨምሮ፣ከ1.15 ቢሊዮን ብር የሚደርስ፣ለመንግሥትና ለኅብረተሰቡ ድጋፍ ሰጥቷል። የዐዲስ አበባው ቀላል ባቡር ፕሮጀክትም የተገነባው፣ከቴሌኮም ሴክተሩ በተገኘ ትርፍ ጭምር መኾኑንም፣ማስታወስ ይቻላል።

 

  • የቴሌኮም ሴክተሩን የሚቀራመቱት የውጪ ኩባንያዎች የገንዘብ አቅም፣ ከፍተኛ ስለሚኾን፣የሀገር ውስጥ ባለሃብቶችና ባለሞያዎች ተደራጅተው፣በቴሌኮም ዘርፍ ሊሳተፉ የሚችሉበትን ዕድል  ይዘጋል። በአፍሪካ ሀገራት ያለውን ልምድ እንደምናየው፣ተወዳዳሪ ሊመጣ የሚችለው፣በቀጥታ ከውጪ ኩባንያዎች ብቻ ይኾናል። ለምሳሌ፣የአፍሪካን ከ40 በላይ የኾኑ የቴሌኮም ኦፐሬተሮች ቢዝነስ ብንቃኝ፣በከፊል በመንግሥት የአክሲዮን  ድርሻ ከታየዙት ኦፐሬተሮች በስተቀር፣በአፍሪካውያን ባለሃብቶች፣ሙሉ በሙሉ የተያዙት ኦፐሬተሮች፣ከአንድና ሁለት የዘለሉ አይደሉም። በዚኽ ረገድ፣በናይጄሪያዊው ማይክ  አዴኑጋ (Mike Adenuga)ባለቤትነት የተያዘው፣45 ሚሊዮን ደንበኞች ያሉት  “ግሎ ሞባይል (glo mobile)” ፣ለናይጄሪያውያን ኩራት ነው።

 

  • ኢትዮጵያ፣ይብዛም ይነስ፣እስካኹን፣በራስዋ ልጆች እውቀት የምትተማመን ሀገር የነበረች መኾኗ፣የሚታወቅ ነው።  አኹን፣እራሱን ለማሸጋገር እየተንደረደረ ያለው፣ኦዴፓመራሹ የብልጽግና መንግሥት፣በኢትዮጵያውያን ባለሞያዎችና የቢዝነስ ሰዎች እንዲኹም ባለሃብቶች፣እምነት በማጣት፣ሊወስድ የተዘጋጀውና እየወሰደ ባለው ትልልቅ የመንግሥት ኩባንያዎችን ለውጪ ባለሃብቶች የመሸጥ ችኩል እርምጃ፣የሀገሪቷን የኢኮኖሚክ ሉአላዊነት፣ቀስ በቀስ አሳልፎ የመስጠት ጉዞውን፣ሀ ብሎ ጀመረው ማለት ነው። እንደ ኬንያዊው  ፕሮፌሰር ፓትሪክ ሉሙምባ  እንዲኹም ጆሸዋ ኦፔንጋ፣በአፍሪካ ደረጃ የታወቁ፣የአፍሪካ የፖለቲካና የኢኮኖሚ  ልሂቃን አስተያት፣አፍሪካ በአኹኑ ሰዓት፣ በአውሮጳውያንና በቻይናውያን የኢኮኖሚክ ቅኝ ግዛት ውስጥ ያለች አህጉር  ናት ። በአፍሪካ፣በየሃገራቱ የሚገኙ መሠረታዊ  የባንኪንግ፣የኢንሹራንስ፣የማእድን፣የቴሌኮምን የመሳሰሉት ኢንዱስትሪዎች፣በአውሮጳውያን  ባለሀብቶች የተያዙ ናቸው። የአፍሪካ ኢኮኖሚ፣በአጭሩ፣በአውሮፓውያንና በቻይናውያን እጅ ውስጥ የወደቀ ነው።  ፈረንሣይ ብቻዋን፣ ወደ 15 ሚጠጉ  ቤኒን ፣ ቡርኪናፋሶ ፣ ጊኒቢሳኦ ፣ አይቮሪኮስት ፣ ማሊ ፣ ኒጀር ፣ ሴኔጋል ፣ ቶጎ ፣ መካከላኛው አፍሪካ ሪፐብሊክ፣ካሜሩን፣ጋቦን፣ኢኳቶሪያል ጊኒ እንዲኹም ኮንጎ የምዕራብና መካከለኛው አፍሪካ የቀድሞ ፈረንሣይ ቅኝ ሃገራትን ኢኮኖሚ ተቆጣጥራለች ። እነዚኽ ሀገራት የሚጠቀሙት ገንዘብ፣የፈረንሣይ ፍራንክ ሲኾን፣የብሔራዊ ሪዘርቭ ገንዘባቸውን 85% የሚያስቀምጡት፣ፓሪስ በሚገኘው በፈረንሣይ ሴንትራል ባንክ ሥር ብቻ ነው። ገንዘብ መበደር ሲፈልጉ እንኳን፣የራሳቸውን ገንዘብ፣በወለድ ነው – የሚበደሩት።  እንደ ዶ/ር ኤሪካና ቺሆምቦሬ፣የቀድሞ በአሜሪካን ኒውዮርክ የአፍሪካ አንድነት አምባሳደር  መረጃ ከኾነ፣ከምዕራብ አፍሪካ ብቻ፣ወደ 500 ቢሊዮን ዶለር የሚጠጋ  ሀብት፣በየዓመቱ፣ወደ ፈረንሣይ ባንኮች፣ፈሰስ ይደረጋል። በምዕራብ አፍሪካ ሀገራት፣በአኹኑ ጊዜ፣ከፈረንሣይ የኢኮኖሚክ ቅኝ ግዛት ለመላቀቅ፣በምዕራብ አፍሪካ የጋራ ኢኮኖሚክ ማኅበር  (ECOWAS) በኩል፣ከፍተኛ ትግል እያደረጉ ይገኛል። ኢኮ (eco) የተሰኘ የጋራ ገንዘብና   ነጻ የጋራ ገበያ ለማቋቋም  የሚያስችላቸውን ስምምነትም ተፈራርመው፣ወደተግባር እየገቡ ነው።  የእነዚኽን የአፍሪካ ሀገራት ልምድ ስናይ፣ምንም እንኳን በአኹኑ ሰዓት፣ኢትዮጵያ ያለችበት የፖለቲካና የኢኮኖሚክ ኹኔታ፣ከብድርና ከእርዳታ አዙሪት አላስወጣ ብሎ ቢይዛትም። ለኢትዮጵያ ሀገራችን ዘለቄታዊ እድገት የምናስብ ከኾነ፣የሀገር ውስጥ ባለሀብቶችን አቅም ማሳደግ፣ አማራጭ የሌለው  አቅጣጫ መኾኑን እንረዳለን። ይኽን ለማድረግ ደግሞ፣መንግሥት፣ ትልቁን ሚና መጫወት የሚያስችለውን፣በእጁ የያዛቸውን ትልልቅ ኩባንያዎች፣ለውጪ ባለሀብቶች ከማዘዋወሩ በፊት፣ወደ ኢትዮጵያውያን ባለሀብቶች እጅ ሊገቡ የሚችሉበትን መንገድ፣መቀየስ ይጠበቅበታል። በኢትዮጵያ ያሉ የግል ባንኮች የተቋቋሙት፣ቀደም ሲል፣ በኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ውስጥ ይሠሩ በነበሩ፣ልምድ ባላቸው ባለሞያዎች አማካኝነት ነበር።  ይኽ ዕድል፣መንግሥት፣ለባንክ ባለሞያዎች ከዚኽ ቀደም እንደሰጠው ኹሉ፣በኢትዮ ቴሌኮምም ኾነ በኢትዮጵያ አየር መንገድ ይሠሩ የነበሩ ነባር ባለሞያዎች፣የየሴክተራቸውን  የግል ኩባንያ እንዲያቋቁሙ፣ዕድሉን መንግሥት ሊያመቻች ይገባል። ይኽን በማድረግ፣ ወደፊት ሊመጡ ከሚችሉ የውጪ ኩባንያዎች ጋር፣ተፎካካሪ የሚያደርጋቸውን የማናጅመንት እና የካፒታል አቅም ሊገነባላቸው ይችላል።  የኤየርላይንስም ኾነ የቴሌኮም ቢዝነስ፣ዋናው አቅም የሚጠይቀው ማናጅመንት ነው። ለረጅም ጊዜ ፖለቲካውን ከሚመሩት አምባገነኖች የሚመነጩ፣እንጭጭ አስተሳሰቦችና ተጽዕኖዎች፣ነፃ የነበሩና ያልተበረዙ የማናጅመንት አመራር  የነበሯቸው፣እንደ የኢትዮጵያ አየር መንገድ  ያሉ ትልልቅ ኩባንያዎች፣ለረጅም ዐሥርት ዓመታት፣በዓለም ደረጃ  ያሳዩት ተወዳዳሪ የኾነ የማናጅመንት ብቃት፣በሌሎች እንደ ኢትዮ ቴሌኮምና የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ ባሉ ግዙፍ ኩባንያዎች ለመድገም፣የፖለቲካ ጣልቃ ገብነት ችግር ካልኾነ በስተቀር፣የእውቀት ችግር እንደማያግዳቸው፣ለመረዳት እንችላለን። የኢትዮጵያ አየር መንገድ፣የአፍሪካ ሀገራት ሕዝቦች ኩራት እና አርአያ አድርገው የሚመለከቱት ኩባንያ መኾኑንም፣ማስታወስ አለብን። የኢትዮጵያን አየር መንገድ፣አሳልፎ ለአውሮፓውያን ወይም ለቻይና ወይም ለዐረብ  ሀገራት ባለሐብቶች መሸጥ፣የአፍሪካውያንንም ቅስም የሚሰብር እንደኾነ፣ልናውቅ ይገባል።  በመኾኑም፣መንግሥት፣ልክ እንደ የኢትዮጵያ አየር መንገድ፣በየሴክተሩ፣ትልልቅ አገር በቀል ኾነው፣አገር ዘለል፣በተለይ በአፍሪካን ሰፊ ገበያ ላይ ሊያተኩሩ የሚችሉ  ኩባንያዎችን እንዲያቋቁሙ፣መሥራት ይጠበቅበታል። ነገር ግን፣አኹን፣“ሀገሪቷን እያሻገርኩ ነው!!” የሚለው መንግሥት፣ጊዜያዊ የፖለቲካልና ኢኮኖሚክ ጥቅምና ትርፍን በማስላት፣ኢትዮ ቴሌኮምን በመሸጥ የጀመረውን ጉዞ፣ ወደ ባንኮቹና ኢንሹራንሶቹ፣ወደ ኤሌክትሪክ ኃይል፣ማሪታይም ትራንዚት፣ወደ ምድር ባቡር እና የስኳር ኮርፖሬሽን ከቀጠለ፣እንደ አያያዙም ከኾነ፣የሚቀጥል ይመስላል። ኢትዮጵያ፣እንደ አፍሪካውያን መንግሥታት፣ያላትን ኹሉ ሸጣ፣ባዶ እጇን የምታጨበጭብበት ጊዜ፣እሩቅ አይኾንም። ከትውልድ ትውልድ እየተላለፈ የመጣውን፣ኢትዮጵያውያን እንኮራበት የነበረውን፣በራስ የመተማመንና በራስ አቅም የማደግ መንፈሳችንን፣ሰባብሮ የሚጥልም ይሆናል። አኹን፣የአፍሪካ ሀገራት ለመመለስ ሚታገሉለትን  የኢኮኖሚክ ነፃነት፣በገዛ እጃችን፣አሳልፈን ለውጪ ባለሀብቶች  በማስረከብ፣የመጪውን ትውልድ ዕጣ ፈንታ፣በኢኮኖሚክ ባርነት ውስጥ፣የሚከተው ይኾናል።

 

በምርጫ የሚያሸንፍ መንግሥት፣ሊያያቸው የሚገባቸው አማራጮች

  1. የአምስት ዓመት እቅድ ወስዶ፣የሀገር ውስጥ ባለሀብቶች፣ከነባርም ኾነ ዐዳዲስ ባለሞያዎች ጋር ኾነው፣የኢትዮ ቴሌኮምን የተለያዩ ሴክተር ሥራዎችን፣በአውትሶርሲንግበመስጠት፣ የቴሌኮም ሴክተሩን ሥራ፣ልምድ እንዲያገኙበት እንዲኹም የገንዘብ አቅማቸውንም እንዲያደረጁ ማገዝ። ለምሳሌ፣የቴሌኮም መሠረተልማቱን የጥገና ሥራ፣የፋይበር ኬብል ዝርጋታ ሥራን ለሀገር ውጥ ባለሞያዎችና ባለሀብቶች ጥምረት ለሚፈጠሩ ኩባንያዎች፣አውትሶርስ ማድረግ። እዚኽ ላይ፣ የቻይናን ምሳሌ ብንመለከት፣አኹን፣የዓለምን የቴሌኮምና የኦንላይን ንግድ እየተቆጣጠሩ የመጡት፣እንደ ሁዋዌና አሊባባ ያሉት፣ጠንካራ የዓለማችን የቴክኖሎጂ ካምፓኒዎች፣አኹን የደረሱበት ለመድረስ፣የቻይና መንግሥት ያደረገላቸው አስተዋፅኦ፣ እጅግ ወሳኝ ነበር።  በቻይና መንግሥት ድጋፍ እየተደረገላቸው የተቋቋሙ፣የግል  የቢዝነስ ተቋማት  ያፈሯቸው የቻይና ኢንተርፕሬነር ቢሊየነሮች፣እ.ኤ.አ በ2020፣የሀብት መጠናቸው፣ ከ4.3 ትሪሊየን የዘለለ ኾኗል። ይኽም፣የአፍሪካን 3.3 ትሪሊየን አጠቃላይ ኢኮኖሚ፣በትሪሊየን ዶላር የሚበልጥ ነው። የቻይና ፈጣን እድገት የተመዘገበው፣መንግሥትና ኢንተርፕሬነሮችዋ በጋራ፣ለአንድ ዓላማ፣’ቻይና’ን በጥምረጥ፣በመሥራታቸው ነው። ለእኛም ሀገር ኢንተርፕሬነሮችና ባለሀብቶች፣የኢትዮጵያን ዕድገት ዓላማው ያደረገ የመንግሥት ድጋፍ፣ሊሰጣቸው ይገባል፡፡ መንግሥትና የኢትዮጵያ ኢንተርፕሬነሮችና ባለሀብቶች፣የጋራ ዓላማቸው ለኾነችው ‘ኢትዮጵያ’፣በፍጹም ታማኝነትና  ሀገር ወዳድነት፣በጥምረት ሊሠሩ የሚችሉበትን፣ለዘመናት የሚዘልቅ ስትራተጂካዊ አሠራር መቀመር ይጠበቅበታል። 
  2. የቴሌኮም መሠረተልማት ግንባታ ፈቃድን፣ለሀገር ውስጥ ባለሀብቶች፣ከመንግሥት ጋር ኾነው እንዲገነቡ ማድረግ። ለምሳሌ፣ኢትዮጵያ፣የራሷ ኢንተርናሽናል ሰብማሪን ኬብልየምትዘረጋበትን ዕድል፣ኢትዮጵያውያን ባለሀብቶች እንዲገቡበት ማገዝ፣ማበረታታትና መርዳት።
  3. ዲያስፖራውን፣አዋጪነቱ በማያጠራጥረው በቴሌኮም ዘርፍ እንዲሳተፍ በመጋበዝ፣ መንግሥት፣የቴሌኮም ሴክተሩን፣ወደ ግል ይዞታ በማዘዋወር ያገኛል ተብሎ የሚታሰበውን የውጪ ምንዛሪ፣በቀላሉ እንዲያገኝ ማድረግ። በውጪ፣በስደት የሚኖሩ ኢትዮጵያውያን፣ በሀገራቸው ኢኮኖሚክ ዕድገት፣ቀጥታ ተሳታፊ እንዲኾኑ ማድረጉ፣ኢትዮጵያን፣ከዲያስፖራው ሊገኝ የሚችሉ በርካታ ተዛማጅ ጥቅሞችን ማግኘት እንድትጀምር፣ማድረግ ያስችላታል። በሌላ በኩል፣የዲያስፖራው ማኅበረሰብ አባላት የዜግነት ኃላፊነታቸውን እንዲወጡ፣ዕድል ይከፈታል፤ ብሎም፣በዜግነታቸው ማግኘት የሚገባቸውን፣የሞራልም ኾነ የኢኮኖሚክ ጥቅም እንዲያገኙ፣ ማድረግ ያስችላል።
  4. በአብዛኛው፣ ከ70% በላይ፣በወጣትነት ዕድሜ ላይ ባሉ ሠራተኞች የተሞላውን፣የኢትዮቴሌኮም ሠራተኛ፣ከ5 እስከ 10 ከመቶ የሚደርስ፣የኩባንያቸውን የኢትዮ ቴሌኮም የአክሲዮን ድርሻ እንዲገዙ ወይም በስጦታ እንዲያገኙ በማድረግ፣መጪው ትውልድ፣ተስፋው የለመለመ፣ ሀገር ወዳድ፣በቴሌኮም ዘርፍ፣ከሀገር ውስጥ አልፎ ድንበር ተሻግሮ፣ትጉኽ ተወዳዳሪ ሠራተኛ እንዲኾን ማድረግ  ይቻላል።
  5. ኢትዮጵያ በአኹኑ ሰዓት፣አንድ ሦስተኛው ኢኮኖሚዋ(GDP)፣ብድር መኾኑ የታወቀ ኾኗል። እንደዚያም ኾኖ፣ሀገራችን  ጠንካራ የፖለቲካ አመራር ካገኘች፣ከዚህ ብድር አባዜ፣እጅግ በጣም አጭር በኾነ  ጊዜ ውስጥ  የምትወጣበት ዕድል፣ለመፍጠር ትችላለች። ይኽንንም ለማድረግ የምትችለው፣የራስዋን የሰው ኃይልና የኢኮኖሚክ አቅም በማሳደግ ላይ፣አተኩራ በመሥራት ብቻ ነው። በውጪ ኢንቨስትመንት ላይ፣ጥገኛ የኾነን የኢኮኖሚክ ዕድገት የምንመኝ ከኾነ፣ በጥቂት ዓመታት ውስጥ፣መላው ኢኮኖሚያችንን፣ፖለቲካውንም ጨምሮ፣ለውጪ ኃይሎች አስረክበን፣ቁጭ እንላለን። አባቶቻችን፣በደማቸው ያቆዩልንን፣የእምቢ ባይነት በራስ የመተማመን ብሔራዊ ሀብት እናጣለን።
  6. በመንግሥት እጅ የሚገኙትን ኢትዮ ቴሌኮምንና የኢትዮጵያ ንግድ ባንክን ጨምሮ፣ ሌሎችንም ትልልቅ ድርጅቶች የማናጅመንት ሥራ፣ከፖለቲካ ሹመትና  አጉዋጉል ጣልቃ ገብነት ተፅእኖ ነፃ በማውጣት፣ለቦታው ተመጣጣኝ አቅምና ልምድ ባላቸው ባለሞያዎች እንዲመሩ ማድረግ። ይኽን በማድረግ፣የተቋማቱን ዕድገትና ትርፋማነት በማረጋገጥ፣  የሀገሪቷን ኢኮኖሚና  ቢሮክራሲ፣ጠንካራ መሠረት ላይ እንዲወድቅ ማድረግ ይቻላል። ዐዲሱም ትውልድ፣በእነዚኽ ተቋማት ውስጥ፣በተገቢው መንገድ፣ሙያዊ ብቃቱን የሚያሳድግበትንና ልምድ የሚቀስምበትን ዕድል፣ማመቻቸት ይገባል። የግል ሴክተሩም፣አግባብና ሙያዊ ብቃት  ባለው ማናጅመንት ከሚመሩ፣ትልልቅ የመንግሥት ተቋማት ውስጥ በሚወጡ፣ከፍተኛ ልምድ በሚኖራቸው ባለሞያዎች፣አቅሙን ሊያጎለብትና የሥራ መስኩን፣ሊያስፋፋ ይችላል።

 

የገዥው ፓርቲ የምርጫ ክንፍ(ጌጥዬ ያለው)

ስድስተኛው ሀገራዊ ምርጫ ሊደረግ ከሁለት ወራት ያነሰ ጊዜ ይቀረዋል። ትግራይ የጦርነት አውድማ በመሆኗ አትመርጥም፤ አትመረጥም።

ምርጫ ይደረግ  ቢባል እንኳን ተወዳዳሪ ፓርቲ የለም። በአረጋዊ በርሄ የሚመራው የትግራይ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (ትዴፓ) የጦርነቱን ክፍተት ተጠቅሞ በአብይ አሕመድ ሥልጣን ተሸልሟል። የፓርቲው ፕሬዚደንት አረጋዊ በርሄ  የታላቁ የአባይ ግድብ ግንባታ ማስተባበሪያ ጽ/ቤት ሓላፊ ተደርገው ሲሾሙ፤ ሌሎች አመራሮቹ ደግሞ ከዞን እስከ ክልል በትግራይ ተሹመዋል። በርግጥ ብዙዎቹ ውሎ አዳራቸው አዲስ አበባ ነው። በውጭ ሀገር ሆነው ያደርጉት ከነበረው የርቀት ትግል ወደ ርቀት መሪነት ተሸጋግረዋል።
በአብርሃ ደስታ የሚመራው አረና ትግራይ ለዴሞክራሲና ሉዓላዊነትም (አረና) በተመሳሳይ ከሥልጣን ቅርምቱ ተካፍሏል። የዓሲምባ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲም (ዓዴፓ) ድርሻውን የተነፈገ አይመስለኝም። ወያኔ ከመቀሌ ወደ በረሃ ከተሸኘ በኋላ በትግራይ ይንቀሳቀሱ የነበሩ ተቃዋሚዎች ሁሉ በአቋራጭ ሥልጣን ይዘዋል። ስለዚህ ምርጫ ይደረግ  ቢባልም  ገዥ እንጂ ተቃዋሚ የለም።
በነገራችን ላይ በበየነ ጴጦሮስ የሚመራው የኢትዮጵያ ሶሻል ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (ኢሶዴፓ) እና በብርሃኑ ነጋ የሚመራው የኢትዮጵያ ዜጎች ለማህበራዊ ፍትሕም (ኢዜማ) በተመሳሳይ ሹመኛ ይበዛቸዋል። ምርጫ ቦርድ በተቃዋሚዎች ረድፍ ቢመዘግባቸውም ግብራቸው ግን የገዥነት ነው። ብርሃኑ ነጋ የወሰንና ማንነት ጉዳይ ኮሚሽን ሹመኛ ናቸው። በቀጥታ በጠቅላይ ሚንስትሩ ነው የተሾሙት። ሕገ መንግሥቱንና ሕገ መንግሥታዊ ስርዓቱን እንደሚያስጠብቁ እጃቸውን አንስተው ምለዋል። የፖለቲካ አላማ በምርጫ የመንግሥት ሥልጣንን መያዝ ነው። እሳቸው በችሮታ ይዘዋል። ለምን ይታገላሉ፤  የተቃዋሚ ካርድ ይዘው ለምርጫ መቅረባቸው በሕዝብ ላይ እንደማሾፍ ይቆጠራል።
 
በየነ ጴጥሮስ የፖሊሲ ጥናት ኢንስቲትዩት ምክትል ዋና ዳይሬክተር ተደርገው በጠቅላይ ሚንስትሩ ተሹመዋል። እሳቸውም ሕገ መንግሥቱን እና ሕገ መንግሥታዊ ስርዓቱን ተቀብለዋል።  የፓርቲያቸው የበታች አመራሮቻቸውም እንዲሁ ገዥው ፓርቲ በሚዘውረው የመንግሥት መዋቅር ውስጥ እያገለገሉ ናቸው። እንዳውም አባሎቻቸው የመንግሥት አገልጋዮች በመሆናቸው እጩ ተወዳዳሪ ለማስመዝገብ መቸገራቸውን ለምርጫ ቦርድ አቤት ብለዋል። አቤቱታው ‘የመንግሥት አገልጋዮች ደሞዛችን ሳይቋረጥ የመንግሥትን ሥራ ለሦስት ወራት ያህል አቋርጠን የምርጫ ቅስቀሳ እናድርግ’ የሚል ነበር። ምርጫ ቦርድ ይህንን አቤቱታ ከሰማ በኋላ ይመስላል የመንግሥት ሠራተኞች በምርጫ ቅስቀሳ ወቅት ደሞዛቸው እንደተከበረ ረፍት እንዲያደርጉ አዋጁን አሻሽሎ ፈቅዷል።
 
የሆነው ሆኖ እነኝህ ሹመኛ ፓርቲዎች ከተቃዋሚዎች መዝገብ የማይሰረዙበት ምክንያት ምን ይሆን? የገዥው ፓርቲ የምርጫ ክንፍ መሆናቸውንስ ሰፊ ሕዝብ ያውቃልን?
 
በኦሮሚያ ሕዝብ የሚያውቃቸው ተቃዋሚዎች ሁሉ ራሳቸውን ከምርጫ አግለዋል። ድምፅ ተከፋፍሎ የመንግሥት ስልጣን ከኦሮሞ እጅ እንዳይወጣ ውስጥ ለውስጥ የኦሮሞ ፓርቲዎች የጋራ ራእያቸውን ለማሳካት ተስማምተው  ያደረጉት ይመስላል። እንደዛም ኾኖየእርስ በርስ   ኩርፊያቸው  አገርሽቶ  አካባቢውን ወደ ጦርነት ቀጣና  ሊቀይረው እንደሚችልም  ተገማች ነው።
 
ደቡብ ኢትዮጵያ የየራሱን ሽርፍራፊ ‘ክልል’ ለመመስረት በሚያደርገው መላፋት ትንፋሽ አጥሮታል። ተቃዋሚዎች ደግሞ ይህንን እያራገቡለት ነው። በመሆኑም የደቡቤ በየመንደሩ ካሉት ተቃዋሚዎች እንጂ ከገዥው ፓርቲ ዝምድና የለውም። እነ ሞፈሪያት አዋሳ መሰብሰብ የቻሉት እንኳን ሲዳማን ‘ክልል’ ካደረጉ በኋላ ነው። ድርጅታዊ ጉባዔያቸውን የሚያደርጉት አዲስ አበባ እና ናዝሬት ነበር።
 
ገዥው ፓርቲ በአማራው በኩል ሲሶ ድምፅ እንደማያገኝ የሰሞኑ ሕዝባዊ እምቢተኝነት አረጋግጦለታል። ሰፊ ሕዝብ ቀርቶ ከዞን ጀምሮ ወደ ታች ያሉት የራሱ ካድሬዎች እንኳን ይመርጡታል ብሎ መገመት ያስቸግራል። የአማራ ብሔራዊ ንቅናቄ (አብን) በሰፊ የድምፅ ልዩነት እንደሚዘርረው ርግጠኛ ሆኗል። ለዚህም ነው ንቅናቄውን ለመግረፍ ጅራፍ እየፈተለ የሚገኘው።
 
የኢትዮጵያ ነፃነት ፓርቲ (ኢነፓ)፣ የኢትዮጵያ ዴሞክራት ሕብረት (ኢዴሕ)፣ የኢትዮጵያ ሕዝባዊ አብዮታዊ ፓርቲ (ኢሕአፓ)፣ ብልፅግና ፓርቲ (ወራሪው)፣ ሕብር ኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (ሕብር)፣ የኢትዮጵያ ዜጎች ለማሕበራዊ ፍትሕ (ኢዜማ)፣ እናት ፓርቲ እና የአማራ ዴሞክራሲያዊ ኃይል ንቅናቄ (አዴሃን) የአማራ ፖለቲካ ፓርቲዎች ምክር ቤት የሚባል የገዥው ፓርቲ ሰባራ ክንፍ አቋቁመዋል።
 ይህ ክንፍ የኦሮሙማን ወራሪ መንግሥት ብሎም የሽብር ቡድኑን ለማጠናከር ያለመ ይመስላል። መንግሥት ተብየው በተለይም ሰፊው የአማራ ሕዝብ ምርጫው ብቻ ሳይሆን ብቸኛ መዳኛው አድርጎ የተቀበለውን የአማራ ብሔራዊ ንቅናቄ (አብን) ለማዳከም ሲል ነው ሰባራ ክንፍ ለማቋቋም ሚውተፈተፈው።
 
ከዚህም በተጨማሪ ገዥው ፓርቲ አብን ላይ ለምርጫ ቦርድ ይፋዊ ክስ አቅርቧል። በርግጥ ክሱ ለጊዜው ‘ዕጩ ልሰርዝ እችላለሁ’ በሚል ለገዥው ፓርቲ ያጋደለ ፍርድ በማስፈራሪያ ታልፏል።
 
ገዥው ፓርቲ አዲስ አበባ ላይ ስለሚኖረው አሸናፊነት የዳሰሳ ጥናት አድርጓል። ይፋ ባልተደረገው በዚህ ምስጢራዊ ጥናት አሸናፊነቱ 7 ከመቶ ብቻ መሆኑን አረጋግጧል። ይህ ማለት ብልፅግናን የሚመርጡት የፓርቲው ከፍተኛና መካከለኛ አመራሮች ብቻ ናቸው ማለት ነው። የራሱ የበታች መዋቅር እንኳን አይመርጠውም። በዚህ የደነበሩት የብልፅግና አለቃ ተወዳጅነትን ለማትረፍ ሲሉ ‘ጠቅላይ ሚንስትሩ ታመመ። ሞተ’ የሚል የሀሰት ወሬ አስወሩ። የአዲስ አበባ ሕዝብ በማህበራዊ መገናኛ ብዙሃኑ ‘ኢትዮጵያ አብይ ሳይመጣም ነበረች። አሁንም አብይ ባይኖር ትቀጥላለች’ አለ።
 
ቀጥሎ ሕዝቡን በሽብር ዜናዎች ማስፈራራት ጀመሩ። ‘ምንነቱ ያልታወቀ ቦምብ ፈንድቶ ሰዎችን ገደለ፣ ቢፈነዳ አዲስ አበባን ሙሉ በሙሉ የማጥፋት አቅም ያለው የተበላሸ መድሃኒት አለ፤ ማስወገጃ መሳሪያ የለንም’ የሚሉ ዜናዎች በረከቱ። ሕዝቡ በዚህ አልሸበር ሲላቸው ጠቅላይ ሚንስትሩ ‘እንደ ምርጫ 1997 በዘንድሮው ምርጫ ድንጋይ ውርወራ አይኖርም፤ ካለም የወታደር ኃይላችን አስተማማኝ ነው’ በማለት ሕዝቡ በፍርሃት ራሱን ከፖለቲካ እንዲያርቅ ጥረት እያደረጉ ነው። በሌላ በኩል ደግሞ የሌለ ችግር እያወሩ ቀጥሎ ከችግር አዳንኩህ በማለት ተወዳጅነትን ለማትረፍ ላይ ታች ይዳክራሉ።
 
 እነዚህ ሙከራዎች ስኬታማ ባለመሆናቸው ተመሳሳይ ሰባራ ክንፍ በቅርቡ በአዲስ አበባም ሊፈጠር ይችላል። ይህ ክንፍ ዋና ዓላማው በከተማዋ ሰፊ ተቀባይነት ያለውን ባልደራስ ለእውነተኛ ዴሞክራሲ ፓርቲ (ባልደራስ) ማዳከም ነው። የክንፉ ዋነኛ መስራቾች ገዥው ፓርቲና አጋር ድርጅቱ ኢዜማ ሲሆኑ ራሱን ባልደራስን አባል ለማድረግ የማይፈነቅሉት ድንጋይ አይኖርም። የስለላ መዋቅራቸው ይህንን ለማሳካት ታላቅ ተልዕኮ ይወስዳል። በመሆኑም ባልደራስም ሆነ ሰፊው የአዲስ አበባ ሕዝብ ጉዳዩን ከወዲሁ በንስር ዓይን ሊመለከቱት ይገባል።
 
ከላይ ከተጠቀሱት 8ቱ ፓርቲዎች መካከል የአንዳዶቹ መሪዎች ባለፉት ስርዓቶች ሲታገሉ ቆይተው ዳግም ይሄኛውን ስርዓት ለመታገል ሀሞታቸው የፈሰሰባቸው ናቸው። እጅ ሰጥተዋል።
 ለምሳሌ ኢሕአፓዎች ጓዶቻቸውን ከድተው ሀገር ቤት የገቡ ናቸው። ተስፋ ያልቆረጡት ኢሕአፓዎች አሁንም በውጭ ሀገር ሆነው እየታገሉ ነው። ሀገር ቤት በገቡት መከዳታቸውንም የነገሩን ‘ፍኖተ ዴሞክራሲ’ በተሰኘው የሳተላይት ራዲዮ ጣቢያቸው ነው።
የእነዚህኞቹ ትልቁ ርዕያቸው የጠቅላይ ሚንስትሩ አማካሪ ለመሆን ይመስላል። ይህ ባይሳካ እንኳን ኑሯቸውና መቃብራቸው በሀገራቸው እንዲሆን ነው ህልማቸው።
 
 ኢዜማዎች አንድም ትግል የሰለቻቸው ናቸው ሁለትም ከወራሪው ገዥ ፓርቲ ጋር የዓላማ ተመሳስሎት አላቸው። ሁለቱም የሰሜን ፖለቲካን ይጠላሉ። ሰሜንን ለመበቀል በጋራ ይሰራሉ። ማሕበራዊ ፍትሕ የሚሉትም የኢትዮጵያን ሀገረ መንግሥት ውቅር ከሰሜን ወደ ኦሮሞና ደቡብ ማለትም ከሴማዊ ወደ ኩሻዊ መቀየርን ነው። ይህ ደግሞ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተክርስቲያንን ስለሚያጠፋ አብዛኞቹን ኩሻውያንንም ጨምሮ ያጠፋል። ለእነርሱም የሚበጅ አይደለም። የኢዜማው ግርማ ሰይፉ “ሰይጣን ቤት (እምዬ ምኒልክ ያሠሩት በኢትዮጵያ የመጀመሪያው ሲኒማ ቤት) ሰይጣን ቤት ከመባሉ በፊት ሜዳ ነበርና ወደ ሜዳነት ይመለሳል” እንዳለው ኢትዮጵያን ወደ ሜዳነት የመመለስ ውጥን ነው።
 
አንዳንዶቹ በፓርቲዎች መዝገብ ውስጥ ስማቸው ስለመኖሩም ሕዝብ የማያውቃቸው ናቸው። ድምፃቸው ከሚጠፋ ገደል ውስጥ ገብቶ መጮህን መርጠዋል።
የሕብር ኢትዮጵያና የእናት ፓርቲ እዚህ ውስጥ መግባት ግን ራስን ከማጥፋት ተለይቶ አይታይም። በአስቸኳይ ቢወጡ የሚጠቅማቸው ይመስለኛል።
 

Foreword to the Special Issue on Education in Ethiopia(Mammo Muchie et.al)

 

”The larger the island of knowledge, the longer the shoreline of wonder.” (Ralph M. Sockman)

We launched the Ethiopian open access electronic journal on Ethiopian innovation research, training and foresight in order to expand the island of knowledge so that more and more Ethiopians can expand the ’shoreline of curiosity and wonder’, unite around scientific exploration and research, publish peer reviewed papers and sustain them. We think that knowledge, research, education and science can bring the Ethiopian communities scattered around the world together. The learned energy that has been dissipated across the world, owing to the instability and the problems of governance the country has been plagued throughout the post-world war II years, needs to find some organising principle  in science, research, knowledge and quality training to come together and establish relevance and tangible contribution to the Ethiopian people, country and nation. 

We think science unites and can bring all those with contrarian political views to come together and work to contribute to Ethiopia’s development, security, human and ecological well being and dignity. There have been many issues that have disrupted the unity of the Ethiopian intelligentsia for generations now. It is high time that same intelligentsia become resourceful and finds practicable ways to join all the diverse and vast intellectual energy and contribute to the transformation and advancement of the country. There is no reason to wait until the country’s politics is resolved. Given the way the world functions, poor countries may not be able to resolve their political problems. There is no reason to wait until the politics of the country is resolved to address education and science. In fact our region, the Indian Ocean area is predicted to be the zone for a long time where conflict may not subside! It means new strategies to address the country’s problems in a creative and imaginative way is highly desirable. Ee-JRIF and/or Nesglobal (www.nesglobal.org) is one way we try to find creative solutions to lingering and inscrutable problems by promoting research on issues that matter to  the lives and well being of people such as food, water, milk, agriculture and infrastructure.

Naturally it will be preferable if the country were to have a situation where there is a politics that does not polarize the nation. That would have been an asset to do good science, research, education and high quality training. But it looks for the foreseeable future one cannot expect such developments to materialize. They will take time. We think the proposal to put forward science, research, knowledge, training and education as an arena for all the intelligentsia to rally and find a modus vivendi to address urgent issues by aligning forces rather than dissipating them will be an excellent opportunity even to bring about a spin off effect to dilute the things that divide us and strengthen the things that unite us. This open access electronic journal is appealing to all who do science, all who do research, and all who are committed to improve the education of all Ethiopians to come together, rally behind and continue to generate scholarly work that improves the scientific, academic, research and knowledge profile of Ethiopia as a whole; so that the current unacceptable lowest level status in the ranking tables of the country not only in the world but also even in Africa can improve for the better.

In the maiden issue Vol.1 No.1, 2009, we introduced the important subject of Ethiopian agriculture, given the fact that Ethiopia’s age old agriculture remains still without structural transformation in spite of the fact that Government statistics for economic growth have been reporting on the average near 10% over the last five years. How such a growing economy retains a highly unchanged and untransformed agriculture remains a mystery to many observers. There appears to be an economic growth rate that continues to increase whilst the living standard of vast sections fall and that fate falls mainly on the large number of people who live in the rural areas.

One of the key transformations in a rural based economy that Ethiopia has been for many thousands of years that must take place is mounting and sustaining a robust education revolution that can create a multi-skilled educated population in the country where those in the rural economy are literate, numerate and can access modern technology and be able to use it. In the modern times, though an education revolution is what the country should have mounted since the 1950s, it appears that from basic/primary to secondary/vocational to  tertiary and higher education levels, there has not been a systematic approach in building the education system brick by brick, step by step and one by one with thought and vision. What appears to have replaced vision is the sheer willingness to succumb to the educational allure from outside. Ethiopia has its own alphabet, its own numbering system, its own musical notation system, its own art, its own architecture. It has its own civilization. This civilisation could have provided the foundation for a modern education revolution. Instead what successive regimes that appear to come to power from the traditional monarchy to the current ethnic-federalist system did was to imitate educational curriculum from outside, undermine ones own language instead of creating an advanced language academy and institute to translate all the best scientific and engineering knowledge from the rest of the world. This left the country open for all kinds of influences that have undermined rather than consolidating the country’s historic national imagination. This is one of the critical failures uniting all the policies of all the Governments that came since the 1950s. This is not due to any lack of counsel by Ethiopian educationalists like Mekonen Desta, the State Minister of Education in the early 50s, who understood the value and importance of creating a national education system whilst being open to the knowledge from the rest of the world. The direction of imitation rather than national origination was chosen owing to the constellation of inside and outside influences that ended up winning and undermining the Ethiopian national project. This undermining has not stopped, it still continues to date.

Another critical problem is related to the way the country’s overall political direction evolved over the course of over half a century since the 1950s. The transition from one regime to another was never smooth. It was made through upheavals. This very often meant that it imposed also adverse consequences on the education sector. In 1974 there was an education sector review that aimed at expanding basic education into the rural areas. The regime that replaced the monarchy was not in a mood to even look at the Sector Review, let alone learn from it and use it. What mattered was it was done under the Monarchy they opposed. So the sector review with all the cost that got into preparing it got shelved. So the regime of the time had to denounce the education under the monarchy and not build from it or correct it. There was neither the political will nor the intellectual patience to do this. Everything that was done by the regime earlier was seen unworthy and subject for rejection. Everything done by the regime was seen as the best. With such self-referential and self-reverencial approach, a sound educational policy to produce a self-sustaining educational system will not be easy to forge. So when the new regime replaced the military regime, it too tried to increase numbers at the expense of quality by claiming that it is redressing the injustices and the inequities bequeathed from the earlier era. 

What these demonstrate is that the country’s educational system is not made purely from the need and consideration to get education right regardless of how others who ruled the country may or may not have mishandled it in the past. 

Thus, very unfortunately, education has not enjoyed the luxury of being considered on its own merit based on national vision and not the special interest of politicians who had the chance to come to power using often violent means.

In this issue the scientific papers cover a number of important areas especially the paper by Tekste Negash: Education in Ethiopia. The literature review by Lemlem also sheds light on similar challenges raised by the leading Ethiopian scholars who wrote on the problems and challenges of Ethiopian education.

We had contributions from Seid Hassan on Educational progress in Sub-Saharan Africa: a comparative analysis. Assefa Endeshaw has contributed on: The Formation of Ethiopian Intellectuals. Amare Desta has contributed on: Exploring the extent of ICT in supporting pedagogy in Ethiopia In the research note section Tewabetch Bishaw writes on the brain gain network to attract in concrete terms to Ethiopians who are scattered throughout the world to contribute to their homeland. Richard Pankhurst has written an informative article on the early young Ethiopians who were sent by Emperor Haile Selassie to study abroad and return. He quotes extensively the speech by the Emperor who treated all the young Ethiopians sent abroad for education like his own children. The article by Hanna about her father’s inspiring profile, having come from Shiromeda to being deputy director general of the UNESCO, a truly splendid achievement, is useful for Ethiopians to learn like Getachew to go for success with humility and not hubris. We have added a doctoral dissertation review by Bruck Tadesses on vocational and technical education. The book review by Mammo Muchie on quality of higher education in public institutions demonstrates the real challenge facing the higher education sector in Ethiopia. The morale is that it is not good to expand higher education numbers without considering clearly the quality enhancing measures needed to enhance the large number of universities and colleges that are growing in Ethiopia.

Finally, It is with pleasure that the editors present this special issue on the problems and challenges of Ethiopia’s education and trust all of you will engage by using the open access facility that is provided. Ethiopians and other researchers both at home and abroad should access and engage and debate with a view to create a highly rated open access journal that bring all Ethiopians together to unite and rally behind science and for science, research, knowledge and high quality lifelong learning to all. We encourage the linking of home with abroad and the vice versa through this journal, research networks and other useful forms of connectedness that all Ethiopians initiate to create a strong Ethiopian research area (ERA) that is rooted in Ethiopia but also embed all the energy that is flowing scattered across the world.

By Mammo Muchie & Fekadu Fullas, Yeshitela Degfu, Seble Worku and the Managing editors

Muchie et.al (nesglobal.org)

 

ዐብይ አሕመድና ያላሳሰባቸው የድንጋይ ናዳ…!!!

(እስክንድር ነጋ፤ የህሊና እስረኛ ቃሊቲ፤ አዲስ አበባ)

 

ከማኪያቬሊ እስከ ርካብና መንበር

ምርጫ 2013 ወዴት እየሄደ ነው? ጠቅላይ ሚንስትሩ በቢሯቸው በሚዘጋጀው አዲስ ወግ የውይይት መድረክ ላይ ተገኝተው ‹‹ከዘንድሮው ምርጫ በኋላ የድንጋይ ናዳ ይኖራል ብዬ አልሰጋም›› የሚል አስተያየት ጣል አድርገዋል፡፡ ስጋቱ ለምን እንደሌላቸው ሲያስረዱንም ‹‹የዘንድሮውን ምርጫ ከ1997ቱ ምርጫ ጋር አታወዳድሩት፣ ሁለቱ የተለያዩ ናቸው›› ብለውናል፡፡

 

በሌላ በኩል የድንጋይ ውርወራ ቢኖር እንኳን በከተሞች ዙሪያ ይወሰናል ተብሎ ስለሚታሰብ ከፀጥታ ኃይሉ አቅም በላይ እንደማይሆን ከገለፁበት ቃና (tone of his speech) እንድንረዳ ተደርገናል፡፡ ጥሩ ነው፡፡ ሰላሙን ሁላችንም እንፈልገዋለን፡፡ ሥራ ስለሚበዛባቸው የሰሞኑን የማይናማር ዜና (ወታደራዊ መንግሥት ሰላማዊ ሰዎችን ማስቆም አልቻለም) የተከታተሉ አይመስለኝም፡፡ በወታደራዊ አቅማቸው መተማመን ችግር የለውም፡፡ በወታደር መመካት ግን የውድቀት መንገድ ነው፡፡ የሚመካ በእግዚዓብሔር ብቻ ይመካ፡፡

አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ ኮሎኔል ዐብይ በሃይል እንደሚያምኑ በ‹እርካብና መንበር› መጽሐፋቸው አስቀድመው ነግረውናል፡፡ ችግር ሲያጋጥማቸው ከአንዴም፤ ሁለቴ ወታደራዊ ልብስ ለብሰው መግለጫ ሰጥተዋል፡፡ በወታደር ዩኒፎርም ባየኋቸው ቁጥር ወደ ‹እርካብና መንበር› መጽሐፋቸው እሮጣለሁ፡፡ በዚህ መጽሐፋቸው የአመራር ጥበብን ከማኪያቬሊ (Makiavelian) መማር እንደሚገባ ይገልፃሉ፡፡

ማኪያቬሊ ስለ አመራር ጥበብ ያለው ግንዛቤ በአንድ ዓረፍተ ነገር ሲገለፅ ‹‹አንድ መሪ ከመፈቀር ይልቅ ቢፈራ ይሻለዋል›› የሚል ነው፡፡ ስለ አተገባበሩ ሲገልፅም ‹‹ዱላና ዳቦን እያፈራረቁ ሕዝብን መምራት ያስፈልጋል›› ብሏል፡፡ ሕዝብ አልታዘዝ ሲል በዱላ መመታት እንዳለበት፤ መሪውን ሲታዘዝ ደግሞ ዳቦ ሊሰጠው ይገባል የሚል አስተምህሮ ነው፡፡ ለምን እንደሆነ ባላውቅም ማኬያቬሊ ይህን ሃሳቡን የከተበበትን ‹ዘ ፕሪንስ- The Prince› የተባለችውን ቀጭን መጽሐፍ ለማንበብ በተደጋጋሚ ሞክሬ አንዴም እንኳን ልጨርሰው አልቻልኩም፡፡ ድክመቱ የእኔ ነው፡፡ መጽሐፉን እኔ አነበብኩትም፤ አላነበብኩትም ከዓለም ታላላቅ ቅርሶች ተርታ ይመደባል፡፡ ብዙ ቁም ነገሮች አሉት፡፡ ሃሳቡ ለእኛ ዘመን ባይሆን እንኳን ብዙ የአውሮፓ ነገሥታት እና መሪዎች ከራስጌያቸው አይለያቸውም ነበር፡፡ በታሪክ ላይ አሻራውን አሳርፏል፡፡

በእኛ ዘመን ግን ነገሮች ተለዋውጠው አንድ ሰው የማኪያቬሊ ተከታይ ከተባለ ‹‹ሸረኛ፣ ተንኮለኛ፣ አምባገነን›› ሆኗል እንደማለት ነው፡፡ ባለንበት የዴሞክራሲ ዘመን ማኪያቬሊ በፖለቲከኞች አንደበት ወይም ጽሑፍ ውስጥ አይጠቀስም፡፡ ከተጠቀሰም በአሉታዊ ገፅታው ብቻ ነው፡፡ ይህ እውነታ ጠቅላይ ሚንስትሩ ወደፊት በሚያስነብቡን መጽሐፋቸው ግምት ውስጥ ያስገቡታል ብየ ተስፋ አደርጋለሁ፡፡


ሂደቱ ሲገመገም

ወደ ምርጫውና ድንጋይ ውርወራው እንመለስ፡፡ አስብ አሁን ያለው የምርጫ ዝግጅት እንዴት ይገመገማል? ከሁሉ አስቀድሞ የምርጫ ቦርድ የሚያደርገው ዝግጅት አለ፡፡ ከዝግጅት አኳያ በጣም አሳሳቢ ጉዳይ እንዳለ ከቦርዱ ሰብሳቢ ብርቱካን ሚደቅሳ አንደበት ሰምተናል፡፡ በሀገር አቀፍ ደረጃ 250 ሺህ አካባቢ የምርጫ አስፈፃሚዎች ያስፈልጋሉ፡፡ ከእነዚህ ውስጥ እስከ አሁን ድረስ 75 ሺህ ያህሉ አስተማማኝ በሚባል ደረጃ ዝግጅት አድርገው ይገኛሉ፡፡ ነገሮች በጥሩ ከሄዱ ተጨማሪ 75 ሺህ አስፈፃሚዎች እስከ ምርጫው ዕለት ይዘጋጃሉ፡፡ ሁለቱ ተደማምረው 150 ሺህ ገደማ ይሆናሉ፡፡ ሒሳቡ አይከብድም፡፡ መቶ ሺህ የምርጫ አስፈፃሚዎች ጎድለው ነው የዘንድሮውን ምርጫ የምናደርገው፡፡ ይህም ሆኖ ግን ‹‹ባለን የሰው ኃይል ምርጫውን እናደርጋለን›› ብለውናል ብርቱካን፡፡

ይህ ክፍተት ባለበት ሁኔታ ምርጫውን ማድረግ ይመከራል ወይ? ከባድ ጥያቄ ነው፡፡ በአንድ በኩል ጠቅላይ ሚንስትሩ እንዳሉን ምርጫውን ለሁለተኛ ጊዜ ማስተላለፍ አይቻልም፡፡ ሀገራዊም፤ ዓለም አቀፋዊም ጉዳዮች አይፈቅዱም፡፡ በያዝነው ዓመት በበርካታ ሀገራት ምርጫ ተደርጓል፡፡ በኢትዮጵያም የማይቻልበት ምክንያት የለም፡፡ በሌላ በኩል ሙሉ የምርጫ አስፈፃሚዎች በሌሉበት ሁኔታ ተዓማኒ ምርጫ ማድረግ ፈታኝ ሊሆን እንደሚችል ከወዲሁ ተጨባጭ ምልክቶች እየታዩ ናቸው፡፡ ለምሳሌ ሰሞኑን በመላ ሀገሪቱ ከተሰራጩት የምርጫ ቁሳቁሶች መካከል (ማህተሞች፣ ቅፆች ወዘተ) በተወሰኑት ላይ የዝርፊያ ሙከራ መደረጉን የመንግሥት መገናኛ ብዙሃን አብስረዋል፡፡ በቂ የምርጫ አስፈፃሚዎች አለመኖራቸው እንዲህ ዓይነት ሙከራዎች እንዲበራከቱ ያደርጋል፡፡ በተለይ ወሳኝ በሆነው የቆጠራ ጊዜ፤
ጠቅላይ ሚንስትሩ እንዳሉት የዘንድሮው ምርጫ በብዙ መልኩ ከ1997ቱ ጋር ባይመሳሰል እንኳን ቆጠራው ተዓማኒ ካልሆነ በውጤቱ አንድ ይሆናሉ፡፡ ማለትም በምርጫ 97 ያየነውን የድንጋይ ናዳ በምርጫ 2013ም የማስተናገዳችን ዕድል ከፍተኛ ነው፡፡ የጠቅላይ ሚንስትሩ ጡንቻ ናዳውን ቶሎ ሊያስቆም ይችል ይሆናል፡፡ እንዳይከሰት አድርገን ሁሉንም ቀዳዳ መድፈን ግን አይቻልም፡፡ የድንጋይ ውርወራውን ፈፅሞ እንዳይከሰት ማድረግ የሚቻለው ነፃ፣ ፍትሐዊና ተዓማኒነት ያለው ምርጫ ብቻ ነው፡፡ ዝግጅቱ ላይ ግን መሰረታዊ ችግር ከወዲሁ እያየን ነው፡፡

ታዲያ መፍትሔው ምንድን ነው? ብርቱካን አቅጣጫ አስቀምጠዋል፡፡ የክልል መስተዳድሮች የሚተባበሩ ከሆነ የአስፈፃሚዎችን ቁጥር በአጭር ጊዜ ማሳደግ እንደሚቻል ጠቁመዋል፡፡ በእርግጥ መስተዳድሮቹ ቢተባበሩም ችግሩ ሙሉ በሙሉ አይቀረፍም፡፡ ብዙ ቀዳዳዎች ግን ሊደፈኑ ይችላሉ፡፡ የእነዚያ ቀዳዳዎች መደፈን በድንጋይ ናዳ መኖርና አለመኖር መካከል ሚዛን የሚደፋ ሊሆን ይችላል፡፡

አንድ ጥያቄ አለኝ፡፡ ጠቅላይ ሚንስትሩ የሚፈልጉት ምንድን ነው? ድፍን ባለ መልኩ ምንም ዓይነት ድንጋይ ውርወራ እንዳይነሳ ይፈልጋሉ ብለን ካሰብን እንሳሳታለን፡፡ ውርወራውን ሊፈልጉት ይችላሉ፡፡ የማኪያቬሊ ተማሪ ናቸው፡፡ አንዳንድ ሁኔታዎችን በማኪያቬሊ መነፅር እንያቸው፡፡
ይቀጥላል . . .

እስክንድር ነጋ አልታሰረም…!!! (ፋሲል መሳይ)

እስክንድር ነጋ አልታሰረም ካላመንከኝ የትናንቱን ሰላማዊ ሰልፍ ተመልከት  ።

 እስክንድር ነጋ በሁሉም ልብ ውስጥ ካለ የእስክንድር ነጋ ስጋት እብድ ያስባለው ሰጋት በኢትዮጵያ ተፈፅሞ በድጋሚ በከፈ ሁኔታ ሊደገም ሲል እስክንድር ነጋ ያለው እውነት ነበር ከተባለ  ።

 

            እስክንድር ነጋ አልተሠረም 

የ እስክንድር ነጋ አቋም ሁሉም ከያዘው እና ድምፅ ካረገው ።

 

        እስክንድር ነጋ አልተሰረም 

       የእስክንድር  ነጋን  ቅድሚያ ሲናገረው የነበረውን ነገር ኢትዮጵያ ውስጥ ጄኖሳይድ ሊደረግ ነው ስሞታ  ቀድሞው በያግዙትም ጄኖሳይዱ ከተፈፀመ በኃላም  ቢሆን  በዓለም ፍርድ ቤት ለማቅረብ የተካሄደበትን መንገድ ጥሩ ነው እና አበረታች ሰለ ሆነ ።

          አዲስ አበባ ሲነሳ እስክንድር ነጋ ይነሳል ።

አዲስ አበባ ከተማ ከተመሰረተች አንድ መቶ ሰላሳ አራት ዓመት እየሆናት ነው ።

  የከተማዋ የኢኮኖሚ እድገት ከፍ እያለ ቢመጣም በተለያዩ ምክንያቶች ወደ ኃላ ቀርታለች ። በተለይ ከ1983  ወደዚህ መጠነ ሰፊ ተግዳሮቶች አጋጥሟታል። አንድኛው ሊዚህ ችግር ያጋለጣት ሁሉም በዘር ቅርጫት ውስጥ ሲገቡ አዲስ አበባን ክልል 14 የነበረችውን ከተማ አወርደው የከተማ መስተዳድር ብለው ተጠሪነቷን ለፌደራል መንግስት አድርገው ለዘረፋ አመቻችተው አዋቅሩ ። ይሁን እንጂ በዘረኞች እጅ የወደቀችው አዲስ አበባ እና አዲስ አበቤ ከዚህ የዘር ቅርጫት ለመውጣት የ1997ቱ ምርጫ እና የህዝብ ማዕበል በኢትዮጵያ እና በኢትዮጵያውያን ላይ ተስፋን ፈነጠቀ። አዲስአበቤም በተማኝነት ድምፁን ለልጆቹ ሰጠ። ዘረኛነት በኢትዮጵያ እና በአለም አደባባይ እራቁቱን ቀረ። ይህን ተከትሎ የከተማ መስተዳድር የነበረችው አዲስአበባ በተጨማሪ የኦሮምያ ዋና ከተማ እንድትሆን ሲወሰን በወቅቱ ተፈጥሮ የነበረውን ሀገራዊ ቀውስ ለማረጋጋት አዲስአበባን በስጦታ መልኩ ለኦሮምያ ክልል አበረከቱ። ሌላኛው መከራችን ከዚህ ይጀምራል ማለት ነው።

 ….በኢህአዴግ መዋቅር ውስጥ በዘር ሊበክሉት መጠነ ሰፊ እንቅሰቃሴ ቢያደርጉም አዲስ አበቤ ወይ ፍንክች ማለቱ በነሱ የዘር መዋቅር ውስጥ አለመግባቱ  የቆጫቸው የኢህአዴግ ሰዎች  በዘር አልከፋፈልም ስላለ ህዝቡን  በወጣት ሊግ በሴት ሊግ እያሉ ያልሞከሩት አልነበርም  አዲስ አበቤ ግን ወይ ፍንክች ብሎ የአዲስ አበቤነት ስነልቦናን ተላብሶ አሸነፋቸው ።

…ህወሃት መራሹ ኢህአዴግ ደደቢት ተወልዶ ኢትዮጵያ ውስጥ አድጎ አዲስአበባ ሲሞት የቀብር ስነስርዓቱ በተወለደበት ደደቢት በተወለደ በ30 አመቱ እየተፈፀመ ባለበት ሁኔታ ታናሽ ወንድሞ ኦህዴድ ተረኝ ሆኖ አዲስ አበባን እና አዲስ አበቤን እንዲሁም ኢትዮጵያን ህልውናዋን የሚፈታተን የመከራ ጊዜ ላይ መሆናችን የሚታወቅ የአደባባይ ሚስጥር ነው።

 …ልዩ ጥቅም በሚል የተቀበረው ፈንጂ ዛሬ ወደ ባለቤትነት አድጎ የሁሉም ኢትዮጵያዊ እናት የነገበረችው አዲስ አበባ አሁን ለአንደኛው እናት ለሌላኛው የእንጀራ እናት ሁና አንደኛው መጤ ሰፋሪ ሌላኛው ባለቤት በሚል የዘገምተኞች ፖለቲካ እየተወረረች ትገኛለች። የአዲስ አበባም ህዝብም በዚህ ሁኔታ ተጨነቀ ተጠበበ ትንሽ እንደቆየ በቡራዩ ዘር ተኮር ጭፍጨፋ ተካሄደ ፊንፊኔ ኬኛ የሚል ቃል በሙሉ አገር ተስፋፋ ከኢትዮጵያ አልፎም ከውጭም መሰማት ጀመረ። ውጡ የሚል ዘፈን ተዘፈነ ይህ ብቻ አይደለም መንግስታችን ተነካ ብለው ከስሉልታ ከለገጣፎ እየመጡ ነበር ብሎ በፓርላማ የአዲስ አበቤ መንግስት እንዳልሆነ አስረግጦ ነገረን። አሁን የመጨረሻው ፌሽካ ተነፋ ማለት ነው። አሁን አዲስ አበቤ መመካከር መነጋገር ጀመረ ማለት ነው።

…ይሄ ሲሆን የአዲስ አበባ ህዝብ ሲጨነቅ አዲስ አበቤ እየጨፈር ያሰገባቸው ፖለቲከኛ ነን የሚሉ እና የሰባአዊ ተከራካሪ ነን የሚሉ በሙሉ ድምፅ በጠፈበት ሰዓት አንድ ሰው ብቅ አለ ለአዲስ አበባ ለትንሿ ኢትዮጵያ ሊቆም ቃል ገባ ።

…በዚህ ቆራጥ ልበ ሙሉ ጀግና የተነሳ አዲስ አበቤ በድጋሚ ተሰፋ አየ። የዛሬ ሁለት ዓመት ባልደራስ ሲቪክ ማህበር ሆኖ ተቋቋመ። አሁንም አዲስ አበቤን ለመወጥ የቆረጠው መንግስታዊ አካል በግልፅ በመዛት ግልፅ ጦርነት በትንሿ ኢትዮጵያ ተወካይ ባልደራስ ላይ የስብሰባ አዳራሾችን በመከልከል እርምጃውን ሀ ብሎ ጀመረ። ልዩ ጥቅም እና በአንዳንድ የኦሮሞ ፅንፈኛ የሚመጣውን የኬኛ ጥያቄ  የመንግስትም መሆኑን በአደባባይ አስመሰከረ ።

… አይበገሬው እስክንድር ነጋ ህወሃትን በብዕሩ ካሸነፋት እና ለኢትዮጵያውያን የሰላማዊ ትግል ተምሳሌት የሆነውን መሳሪያ እንማዘዛለን በሚል ንግግር እንዲሁም በሰኔ 15/2011 የግድያ ሙከራ በማድረግ  መንግስት ለኬኛ  ጥያቄ በተዘዋዋሪ መልስ ሰጠ ።

…መንግስት ይህን ካለ በኃላ ልዩ ጥቅም ወደ ኬኛ ሙሉ በሙሉ ዞረ ይሄ ሁሉ ሲሆን ለምን ያለ  ፖለቲካ ፓርቲ ወይም ግለሰብ አልነበረም ። የአዲስ አበባ ህዝብ እኔን ጨምሩ ጨፍረን ሰርገኛ  ይሆናሉ ያልናቸው ሚዜ ይሸለናል ብለው ዶሮ ሳይጮሁ ከዱን ።

…እንዲሁም መግለጫ ማወጣት ምን ይሰራል ወደ ሚል መታበይ ውስጥ ገቡ በተለይ መሰቀል አዳባባይ አምስት ሰው በስናይፐር ሲገደል  ቴዎድሮስ ፀጋዬ ርዕዮት ላይ የቀረቡት ግርማ ሰይፉ እና የሺዋስ አሰፋ ለትንሽ ትልቁ መግለጫ አናወጣም እኛ የመግለጫ ፓርቲ አይደለንም ያሉትን አስታወሳለሁ ።

…ከአንድ ዓመት በኃላ የባልደራስ የሲቪል ማህበር ( የትንሿ ) ኢትዮጵያ መሪ ወደ  አሜሪካ አቅንቶ በተለያዩ ድርጅቶች ኢትዮጵያ ላይ ጄኖሳይድ ሊከሰት  እንደሆነ ቀድሞ የተረዳው ታላቁ እስክንድር ለኢትዮጵያውያን እና ለአለም መንግስታት ተናገረ። ይህን ሲል ከሃገር ውስጥ እስከ ወጪ ያሉ ተደማሪ ተደገፊዎች እብድ ብለው ሊሳለቁበት ሞከሩ። ይሆን እንጂ ጊዜው ደርሶ የያኔው እብድ ጤነኛ የዛን ጊዜ ጤነኞች ደግሞ እብድ መሆናቸውን ታላቁ እስፔሻሊስት ዶክተር ጊዜ ደጉ አሳየን። አንዳንዶቹ ከጥፋት መንገዳቸው ሲመለሱ ቡዙዎቹ አይናቸውን በጫው አጥበው የቁልቁለት መንገዱን ተያይዘውታል። ይህ በእንዲህ እንዳለ…

…በዚያው መድረክ ላይ ለኢትዮጵያ ጥሩ ሀሳብ ባላቸው ኢትዮጵያዊያን እና በአዲስ አበቤ ጥያቄ መሠረት ባልደራስ ወደ ፖለቲካ ፓርቲነት አደገ። በቆራጡ ታጋይ እስክንድር ነጋ እየተመራ አዲስ አበባ ክልል ነበረች ክልልም ትሆናለች ( አዲስ አበባ እራስ ገዝ ) ከተማ ትሆለች በሚል ቆራጥ ውሳኔ በፓርቲነት ቀጠለ ።

…ባልደራስ ለሁሉም ከሁሉም የተቋቋመ ፓርቲ በመሆኑ ምክንያት እንኳን መንግስት የመንግስት ተቀዋሚ ፓርቲዎች ዘመቱበት። አንዳንዶቹማ በህብረ ብሔራዊ ስም ተደራጅተው ጭራሽ ገዥውን ፓርቲ ሳይሆን እኛን ይታገሉን ጀመር። ምክንያቱም የባልደራስ ሃሳብ ትልቅ እና ተራማጅ እንዲሁም የኢትዮጵያን ችግር መንገድ ጠራጊ እንደሆነ ስለተገነዘቡ ነው። የባልደራስ አካሄድ የዘር ፖለቲካን ከኢትዮጵያ ሙሉ በሙሉ ባይሆን እንኳን በግማሽ ያኮላሸዋል። በተለይ ደግሞ አዲስ አበቤ  ወደ ቀድሞ ክልል 14 ( እራስ ገዝ ) ከተመለሰች የኢትዮጵያ እና ኢትዮጵያውያን ችግር ሃምሳ በመቶ ይፈታል። ምክንያቱም የኢትዮጵያ ፖለቲካ የሚያጠነጥነው አዲስአበባ ስለሆነ ነው።

…ይሁን እንጂ ብረቱን እስክንድር ነጋን እና ባልደረቦቹን እያሰሩ እየፈቱ ከአላማው ለማሰናከል ቢሞክሩም አልተሳካም ። ቪ8 መኪና ሲቀርብለት ቤተመንግስት ጥሪ ሲደረግለት ላመነበት ሟች የሆነው ታላቁ እስክንድር ሁሉንም እንዳመጣጡ በመመለስ እኔ የቆምኩት ለህዝቤ እና ለህሊናዬ ነው ብሎ በአጭሩ አይበገሬነቱን ዳግም ለኦህዴድ ብልፅግና እና ለተደጋፊ ተደማሪው አሰረግጦ ተናገረ። በተግባርም አሳያቸው።

… እዚህ ላይ ሳልገልፀው ባልፍ የሚቆጨኝ ነገር የኢሳት ዕለታዊ ላይ እስክንድር ነጋ ቄሮን ተሳደበ። በጅምላ የኦሮሞን ህዝብ ወነጀለ ብለው  መሳይ መኮንን ሲሳይ አጌና እና አጋሮቻቸው የተወያዩት በጣም የሚያሰገርም ነበር። ስድስት ዓመት የእስክንድር ነጋ ፎቶ በመሸጥ ይተዳደሩ የነበሩት ኢሳቶች እስክንድር ነጋ አርበኛ ባለው አፋቸው የጥላቻ ሰባኪ አሉት። በእኔ እምነት አስክንድር የተናገረውን በማጣመም አሁን ለተከሰሰበት የውሽት ክስ የመጀመሪያውን የድረሰት ክስ ለአቃቤ ህግ አቅረበዋል ባይ ነኝ። ለዚህ ደግሞ ኢሳት አይነተኛ ሚና ተጫውቷል።…እስክንድር ነጋ የአዲስ አበቤን ወጣት ይዞ በጥሩ ሁኔታ ባልደራስ ለእውነተኛ ዲሞክራሲ እየመራ ባለበት ሰዓት ጊዜ እና ቦታ ይጠብቁ የነበሩት ዶክተር አብይ የሀጫሉ ሁንዴሳን ሞት ምክንያት በማድረግ ቢያስሩትም ከዚህ በኋላ የአዲስ አበባ ህዝብ ብቻ አይደለም በኢትዮጵያ ህዝብ ህሊና ውስጥ የሚቀመጥ ጥያቄ አስቀመጧል። አዲስ አበባ ክልል ነበረች ክልልም ትሆናለች። አዲስአበቤ እራሱን በራሱ ታስተዳድራለች።

…ይህ የትግል መሰመር ለትውልድ የሚቀመጥ ታሪክ የሚያወሳው ይሆናል። ሰለ አዲስአበባ ሲነሳ እስክንድር ነጋ የትግሉ ችቦ ለኮሽ ፋና ወጊ ሁኖ ለዘላለም ሲወሳ ይኖራል።  አዲስ አበባን ወደ ክልልነት ለመቀየር እና የአዲስ አበባ እራስ ገዝነት ለማረጋገጥ ከፊት ተሰልፎ ዋጋ እየከፈለ መሆኑን ያየን እንመሰክራለን ለወደፊቱ ትውልድ ታሪኩን ሳይጨመር ሳይቀነስ እናወርሳለን።

…ወንድሜ ፣ እህቴ ፣ እናትና አባቶች የአዲስ አበባ ህዝብን ወክሎ ለመጀመሪያ ጊዜ የተቋቋመው ፓርቲ የእስክንድር ነጋ ባልደራስ ብቻ ነው ። ባልደራስን ከመረጡ አዲስአበባን እራስገዝ እድትሆን የራሱን ታሪክ አሰቀመጡ ማለት ነው።

 

ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነታችን የት ነው?

(ጌንመ ዘብሔረ አዲስ አበባ )

ዛሬ በውስጤ ስለሚብሰለሰለው የኦሮሞ ማንነት ጉዳይ እንነጋገራለን:: ሀሳቡን ከእኔ የተሻሉት ደግሞ አዳብረው ቢያቀርቡት ትልቅ ትርፍ ይኖረዋል ብዬ አምንለሁ::

 ኦሮሞነት በሁለት ይከፈላል:: እነርሱም ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነትና ባንዳዊ ኦሮሞነት ነው:: ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነት ሀገር በቀል የሆነ ጥርት ያለ ኢትዮጵያዊ ሲሆን ባንዳዊ ኦሮሞነት ደግሞ መነሻውን ኢትዮጵያን ሊያፈርሷት ከሚፈልጉት ከነ ግብፅ ፣ ጣሊያን ፣ አረቦችና አውሮፓዎች ያደርጋል::

እነዚህን ማንነቶች በሰው ማንነት መግለፅ ቢፈለግ፡-

  1. ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነት በጀግናው አርበኛ ጣሊያንን ባርበደበደው ሥመ ጥሩው ጀነራል ጃገማ ኬሎ ይመሰላል::
  2. ባንዳዊ ኦሮሞነት ደግሞ በጎጠኛ ባንዳው ከሱማሌ እና ከወያኔ ጋር ባደረው የውጭ ጠላት ተላላኪው በዋቆ ጉቱ ይመሰላል::

  እነዚህ ሁለቱም ኦሮሞነቶች የየራሳቸው መገለጫዎች ሲኖራቸው በዝርዝር ብዙ ማንሳት ቢቻልም ለዚህች ትንሽ ጽሑፍ ውስን ሀሳቦች ብቻ ላንሳ:: ለምሳሌ የኢትዮጵያዊ ኦሮሞነት መገለጫው በሀገሩ ጉዳይ አለመደራደር ፣ ለባንዲራውና ለሀገሩ ቀናዪ መሆን ፣ ታማኝ፣ ሀቀኛ ፣ ወገኑን እጅግ የሚወድና ከኢትዮጵያዊ ወገኖቹ ጋር በጋብቻም ይሁን በዝምድና መተሳሰርን የሚወድ ፣ ለወገኑ የሚሞት ሲሆን በተቃራኒው ደግሞ የባንዳዊ ኦሮሞነት መገለጫው ከጠላት ጋር የሚተባበር፣ ገንዘብ ወዳጅ፣ ኢትዮጵያንና ባንዲራዋን የሚጠላ፣ የበታችነት ስሜት ያለበት፣ ቂመኛ፣ በቀለኛ፣ ዘራፊ፣ ሁሉ ለእኔ ብቻ የሚል፣ ወገን ጠል የሆነ፣ ሀገር ቢበተን ምንም የማይመስለው፣ የሚጠላ፣ የበላይ ሆኖ መኖር የሚመኝ እና ሁሉንም መሰልቀጥ የሚፈልግ ነው::

 አሁን በሥልጣን ላይ ያለው የኦህዴድ ብልፅግና/ ኦሮሙማ/ እና ኦነግ ከሁለቱ የኦሮሞነት መገለጫ ተነስተን ስንመዝነው የባንዳዊ ኦሮሞነት ባህሪ ውስጥ ሆነው እናገኛቸዋለን::

 በዚህ ጽሑፍ ማንሳት የፈለኩት ከባንዳዊው ኦሮሞነት ባህሪ ውስጥ ሁሉን የመሰልቀጥ አባዜው መሃከል ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነትን ለመሰልቀጥ እየሄደበት ያለበት መንገድን ነው::

 በጣም የሚገርመው የባንዳዊው ኦሮሞነት የመሰልቀጥ አባዜ ምንም ሀፍረት ሳይሰማው ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነትን በኦሮሞ ስም አንድ ነን በሚል የተምታታ የሀሰት ትርክት ለመሰልቀጥ እየሄደ ያለበት ርቀት ነው:: በምን መንገድ ይሆን ዘይት እና ውሃ የሚቀላቀለው ?

በምንስ መንገድ ይሆን ጀግናው በአርበኛው ጀነራል ጃገማ ኬሎ ከባንዳዊ ዋቆ ጉቱ ጋር የሚቀላቀለው? ነገር ግን ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነትን ለራሱ መሰልቀጥ የሚፈልገው ቡድን በኢትዮጵያ ታሪክ ውስጥ የጎላ ሚና የተጫወቱትን ኦሮሞዎችን ሥማቸውን ብቻ በመውሰድ እነርሱ ለሚፈልጉት የፖለቲካ ቁማር አካል ሊያደርጋቸው ሲሞክሩ እና የልጅ ልጆቻቸውን ኢትዮጵያዊ ኦሮሞዎችን ሊያምታቱበት ሲሞክሩ ይስተዋላል:: ይህም ማለት ለኢትዮጵያዊ ኦሮሞነቱ እነርሱ በሚፈልጉት የባንዳዊ ኦሮሞነት ጠባብ ልብስ አሰፍተው ሊያለብሱት ሲሞከሩ ይታያል::

ለምሳሌ፡- በዘንድሮው በ125ኛው የአድዋ በዓልን የጀግናውን የአርበኛውን የሥመ ጥሩውን የደጃዝማች ባልቻ አባነፍሶ ፎቶ ለጥፎ በክልል ደረጃ በሚል የልጆች ብልጣብልጥነት አ/አ ላይ አክብረውታል:: ይህንን ሲያደርጉ ዓላማቸው አርበኛው አባታችን ከተሰለፈለት ዓላማ በተቃራኒው በሆነ ታሪክ በራሳቸው የባንዳነት ዓላማ ባለው ልብስ አሰፍተው ሲያለብሱት አስተውለናል:: ለሀገሩ ለእምዬ ኢትዮጵያ የተጋደለውን “ ገበየሁ ቢሞት ተተካ ባልቻ ፤ መድፍ አገላባጭ ብቻ ለብቻ “ ተብሎ የተገጠመለትን ሀገር አቀፉን ጀግና የኦሮሞነት ስብዕና ብቻ በማልበስ በኦሮሞነቱ ነው ድል ያደረገው በሚል መንፈስ የተዛባ ታሪክ ለመፍጠር ሲውተረተሩ ይታያል::

ጀግናው አርበኛው ደጃዝማች ባልቻ አባነፍሶ የሰሜኑ የኢትዮጵያ ክፍል በጣሊያን ወራሪ ሲወረር ዘራፍ ብሎ ሄዶ የተዋጋ እና ድልም ያደረገ ኢትዮጵያዊ ኦሮሞ ነው:: ነገር ግን ኦነጋዊው የኦሮሙማው ብልፅግና የሰሜኑ የኢትዮጵያ ክፍል በሱዳን ተወርሮ እያየ ሀገረ መንግስቱን ይዞ የናንተ ችግር የኔ ጉዳይ አይደለም ብሎ ይህው ቁጭ ብሎ ይመለከታል:: የነገ የታሪክ ተወቃሽነት ከቶ አያስጨንቃቸውም:: ሀገርን ለማስተዳደር ቦታ ይዞ ከመንደሩና ከጥቅሙ በላይ ማሰብ አይችልም:: ይሄ ነው እንግዲህ ባንዳዊ ኦሮሞነት ማለት ለሀገር የማይጠቅም ድኩማንነት::

 በሌላ በኩል ደግሞ ጣሊያንን ያርበደበደዉን የሀገር እና የአፍሪካ ኩራት የሆነውን የሥመ ጥሩውን የጀግናውን እና የአርበኛውን የጀነራል ጃገማ ኬሎን ሥም ከቶ ማንሳት አይፈልጉም፤ ሥራውንም መዘከር ደግሞ እጅግ በጣም የሚፈሩት ጉዳይ ነው:: ጀነራል ጃገማ ኬሎ ስለ ኢትዮጵያ አውርቶ የማይጠግብ ባንዲራዋን ለብሶ ውሎ ለብሶ ቢያድር የሚወድ፣ ስለ ሀገሩ የሚቆጭ፣ ስለ ወገኑ የሚቆረቆር፣ ትዉልዱን ሀገራችሁን ውደዱ ጠብቁት ለእርሷም መስዋዕት መሆን ካለባችሁ መስዋዕት ሁኑላት ብሎ የሚመክር ፣ ሆኖም ያሳየ፣ ስለ ኢትዮጵያ ሀገሩ የሚዘምር ታላቅ አባት ሆኖ ሳለ ስለ እርሱ አንድ ነገር ማንሳት የሞት ሞት ነው የሚሆንባቸው::

በተቃራኒው ባንዳዊ ኦሮሞው ዋቆ ጉቱ ደግሞ ከጠላቶቻችን ከወራሪው የሱማሌው ዚያድባሬ ጦር ጋር በማበር በባሌ በኩል ሀገርን እያስመታ እና ጦር አደራጅቶ ወገንን እያስጨረሰ ብዙ መከራ ፈፅሟል:: ዐላማውም የባንዳዎች ሀሳብ የሆነውን ኢትዮጵያን የመበታተን እና የማፈራረስ ህልም ተፈፃሚ በማድረግ ኦሮሞን ከተቀረው የኢትዮጵያ ወንድሞቹና እህቶቹ መነጠል ነበር:: ኢትዮጵያንም ለማዳከም በ1950ዎቹ በሱማሊያ ውስጥ ስልጠና የወሰደ፣ ከወያኔ ጋር አብሮ ይሠራ የነበረ እና የመጀመሪያ የኦነግን ባንዲራ በባሌ ጫካ ውስጥ ያውለበለበ እርጉም የባንዳዊ ኦሮሞነት ተምሳሌት ነበር:: በኋላም በጀግናው ጀነራል ጃገማ ኬሎ የተማረከ መሆኑ ይታወሳል::

ነገር ግን ለዚህ ሰው ሀዉልት አቁመዉለታል፣ በስሙ ት/ቤት ፣ ባንክ እየሰየሙ ትልቅ ጀብድ እንደሠራ ሲክቡት ይስተዋላል:: አሁን በሥልጣን ላይ ባለው የኦሮሙማ መራሹ መንግሥት እየሆነ ያለው ግብፆች ፣ አረቦችና ነጮች እንደ እቅድ የያዙትን ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነትን እና ኢትዮጵያዊ ማንነትን ከኢትዮጵያ ምድር ማጥፋትን እና ባንዳዊ ኦሮሞነትን በኦሮሚያ ምድር በማንገስ የኢትዮጵያን ታሪክ አበላሽቶ ሀገርን መበታተን ነው:: እንደ ዋና ዓላማ አድርገው እየተንቀሳቀሱበት ያለው ኢትዮጵያዊ ኦሮሞዎች የተሰውለትን እና የሞቱለትን ዓላማ በማዳከም ታሪክ የሠሩትን ሰዎች ሥም እና ዝና ብቻ በመውሰድ እነርሱ በሚፈልጉት የባንዳነት ልኬት መስፋት ሲሆን ሀገር ብለው ከደቡብ ሰሜን ከምዕራብ ምሥራቅ በእግር ተጉዘዉ ሀገር ለመታደግ የተጠቀሙበትን ዓላማና ፍቅር ሳያነሱ ስማቸውን ብቻ በመውረስ ተግባራቸውን መሰልቀጥ ነው::

 ሌላኛዉ ደግሞ ኢትዮጵያዊ ሀገር ወዳድ አርበኛ ኦሮሞዎችና ቤተሰቦቻቸውን በማሸማቀቅ የመሰልቀጥ ፖሊሲያቸውን እያራመዱበት ያሉት መንገድ ስንመረምር ዛሬና ነገ ተከታይ አርበኛ ትውልድ እንዳይተካ የወጠኑት የዱኩማን አስተሳሰባቸው አካል መኾኑን እንረዳለን::

 ስለዚህ እናንት ጊዜ የሰጣችሁ የወያኔ ምትክ የሆናችሁ የረከሰ ኦነጋዊና ኦህዴዳዊ ብልፅግና የጎሳ ፖለቲካ ቁማርተኞች፤ ንብረት፣ ቁሳቁስና ባንኮችን እንደምትዘርፉት ሁሉ የኢትዮጵያዊ ኦሮሞነትንም ከእምዬ ኢትዮጵያ ምድር ላይ ለማጥፋት እየሠራችኹ መሆኑን ሁሉም ኢትዮጵያዊ ተገንዝቦታል:: እየዘረፋችሁ ያላችሁትን ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነታችንን ብትመልሱልን ይመረጣል::

 ከዚህ በኋላ እኛ ኩሩ ኢትዮጵያዊ ኦሮሞዎች ትግላችን ከነ ደጃዝማች ባልቻ አባነብሶ ከነ ጀነራል ጃገማ ኬሎ ከአያት ቅድም አያቶቻችን የወረስነውን ኢትዮጵያዊ ኦሮሞነታችንን ማስመለስና ማስጠበቅ እንዲኹም እምዬ ኢትዮጵያ ሀገራችንን በጋራ ማቆም ይኾናል!!!

ኢትዮጵያ በልጆቿ ታፍራና ተከብራ ለዘላለም ትኑር!!!!

Why Eskinder Nega Must be Released Immediately and Unconditionally

By Aklog Birara (Dr), former Senior Advisor, the World Bank, ret.

The accusation and incarceration of the renowned Ethiopian human rights and democratic
activist, humanist and journalist, Mr. Eskinder Nega, under the false pretext of inciting ethnic and religious violence in Addis Ababa, Ethiopia and of terrorism is a travesty. The charges are patently untrue. The dictatorial regime that Prime Minister Dr. Abiy Ahmed replaced had charged Mr. Eskinder for similar crimes.

In 2012, Pen America, one of the most highly respected institutions that defends freedom of the press, had honored Eskinder Nega and his wife Serkalem Fasil and awarded him the “Freedom to Write.” The accolades granted to Mr. Eskinder occurred while he suffered in jail accused by the Government for terrorism and other crimes he never committed. To his credit,Prime Minister Abiy released Eskinder Nega and thousands of others.

 In the considered opinion of millions of Ethiopians at home and around the world those familiar with Eskinder Nega and the values for which he stands and the circumstances of his latest incarceration along with his colleagues have nothing to do with “inciting ethnic and religious violence.” It has much more to do with his commitment to the democratic and human rights of the people of Addis Ababa, his determination that Ethiopia’s 115 million diverse population deserve to enjoy the rule of law and democratic governance, unbridled equality and access to socioeconomic opportunities; as well as the right to live and own property in any part of Ethiopia. Eskinder Nega is a strong voice for free press, democracy, and competitive elections in Ethiopia.

We should like to draw your attention that, behind Mr. Eskinder Nega’s imprisonment is an intense contest to grab lands, houses and other real property in Addis Ababa, and a deliberate push to change the demographic composition of this metropolitan city through political and social engineering. Further, his imprisonment denies the people of Addis Ababa of choices of competent and trusted leaders through the electoral process that is overdue.

We would like to appeal to human rights organizations, the Government of the United States and members the United States Congress, the European Parliament, the African Union as well
as the Government of Ethiopia currently led by Prime Minister Dr. Abiy Ahmed Ali to release
Mr. Eskinder Nega and six others of his team immediately and unconditionally for the following
reasons:

1. The charges lodged against Eskinder Nega and his colleagues by Ethiopian Federal
Prosecutors accusing him and six others for crimes of “training a group of assassins” to
murder the acting Mayor of Addis Ababa and “inciting ethnic and religious violence”
with deliberate intent to take power in the capital is patently false, unbelievable and
outrageous. There is no credible corroborating evidence to support these charges.

  1. Ethiopians from all walks of life, human rights and democratic activists, the global
    media, Pen America, the Committee to Protect Journalists (CPJ), Freedom House,
    Human Rights Watch, Amnesty International and others know Mr. Eskinder Nega as a
    deeply spiritual person, a democracy activist, a highly regarded journalist who believes
    in freedom of the press. He was accused of “terrorism” before Prime Minister Abiy took
    power; sentenced to 18 years; jailed for 6 years and released by Prime Minister Abiy in 2018.

  2. After his release, Mr. Eskinder Nega founded a civil society organization, Balderas, in
    Addis Ababa and defended the democratic rights of its multiethnic population to elect
    their own officials. Tragically for them, Ethiopia’s Prime Minister appointed a Deputy
    Mayor of the city solely on the basis of his ethnic affiliation as an Oromo; and his loyalty
    to the Oromo People’s Democratic Party (OPDO) that has now morphed into the Oromo
    Prosperity Party. The decision to charge Eskinder Nega is politically motivated.

  3. Given his commitment to the rule of law and multiparty democracy in Ethiopia, Mr.
    Eskinder Nega transformed the civic organization he initiated into the Balderas for
    Democracy Party for which he was elected by the membership as leader of this new
    multiethnic party.
  4. The Government of Ethiopia has an established record for arresting and charging
    prominent political opponents, charging them for crimes they never committed and
    supporting charges by deploying fake documents, wire taps, surveillance techniques and
    recruiting witnesses and suppling them with “fake masks” and so on. For example,
    among the charges lodged against Mr. Eskinder Nega and his associates is that they
    “organized the training of a terrorist group in the town of Motta, East Gojjam Zone,
    Amhara region, with the aim of assassinating former acting mayor Mr. Takele Uma and
    other top officials” of the city of Addis Ababa.

    6. These stunning and unfounded charges and the accusation that Mr. Eskinder Nega and
    his associates plotted to “burn religious institutions to create chaos and destruction in
    Addis Ababa” is designed to demonstrate falsely that they wanted to overthrow the city
    government and take power.

    7. These charges are politically motived to change the demography of Addis Ababa. The
    propagation of false and misleading stories and narratives in Addis Ababa and across
    Ethiopia following the assassination of a famous Oromo artist in Addis Ababa has no
    relationship to the accused. Fourteen innocent civilians were killed in the city alone; and
    more than 187 million Birr of property was destroyed. Mr. Eskinder Nega and his
    associates have nothing to do with these atrocities.
  5. It is well known in Addis Ababa that, since his appointment by the Prime Minister as
    Deputy Mayor of Addis Ababa, Mr. Takele Umma, a confidante of the Prime Minster,
    has been issuing identify cards liberally and illegally and granting vacant lands and
    condominiums to members of the Oromo nationality group illegally; and that members
    of Balderas and supporters have been complaining against these illegal transactions that
    are intended to change the demographic composition of the city through, among other
    measures, forcible evictions of innocent and poor civilians and through outright land
    grab.


We believe that peace, security, and the rule of law in Ethiopia will be best served by releasing
Mr. Eskinder Nega and his associates immediately and unconditionally. The decision by Prime
Minister Abiy Ahmed to charge these democratic and human rights activists for crimes they
never committed in the first place, and to support these outrageous charges by deploying false
evidence and witnesses is an absolute sham. These charges erode public confidence in the rule
of law and the judicial system. They also deepen ethnic and religious polarization in Ethiopia.


We believe that holding any election in the city of Addis Ababa; and or in the rest of Ethiopia
while holding potential political competitors in jail is a travesty. It makes a mockery of elections.
It subverts Ethiopia’s efforts to democratize its governance. It diminishes the prospect for
peace, security, and stability in the country. The public will not trust elections, elected officials
or institutions.


We genuinely believe that Ethiopia’s judicial system should not be used to pressure public
servants and witnesses to arrive at desired outcomes using the law.
Finally, we are aghast and dismayed with the abuse of power and the total disregard of the rule
of law in Ethiopia.


In the light of the foregoing we have begun “A Free Eskinder Nega” campaign with the hope
that the Government of Ethiopia will listen to global pressure; and release him and his
associates immediately and unconditionally.

 

ዘር ማጥፋት ወይስ ሰብዓዊ ፍጡር ላይ የተፈጸመ ወንጀል?

እስክንድር ነጋ፣ የህሊና እስረኛ፤ ቃሊቲ ማረሚያ ቤት፣ አዲስ አበባ

ከሁሉ አስቀድሞ፣ የኢትዮጵያ ሰብዓዊ መብት ኮሚሽን ከሀጫሉ ግድያ በኋላ በኦሮሚያ ክልል ስለተከሰተው ሁኔታ ያወጣው ሪፖርት ምሥጋና ይገባዋል፡፡ የሚንቀሳቀስበትን አውድ ግምት ውስጥ እናስገባለት፡፡ ያለው ኢትዮጵያ ውስጥ ነው፡፡ ኢትዮጵያ ብዙ በጐ እሴቶች ያሏት ሀገር መሆኗ የሚካድ ባይሆንም፣ በሰብዓዊ መብት አክባሪነታቸው ከሚወደሱ ሀገራት ተርታ ለመሰለፍ ግን አልታደለችም፡፡ በፍጥነት የሚበቅልና የሚለመልም መሆኑ እንደተጠበቀ ሆኖ፣ የሰብአዊ መብት ጥበቃ ገና እንደ አዲስ ባህል የሚበቅልባት ሀገር ናት፡፡ በዚያ ላይ፣ ኮሚሽኑ መንግሥታዊ ተቋም ነው፡፡ መንግሥትና ገዢ ፓርቲ እንደ አንድ ሳንቲም ሁለት ገጽታዎች በተጣበቁበት ሥርዓት መፈናፈኛ የለውም፡፡
ችግሩ በዚህ አያበቃም፡፡ ዕድሜ አንድ ትውልድን ለገደለው የሕወሓት የትምህርት ፖሊሲ (ነፍሳቸውን ይማረውና ፕሮፌሰር አሥራት የፖሊሲውን አስፈጻሚ “ዮዲት / ጉዲት” ብለዋት እንደነበር አስታወሳለሁ፤) ኮሚሽኑ እንደ ተቋም ብቁ የሆነ የሰው ኃይል ችግር አለበት፡፡ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ፣ አናት ላይ ያሉት ኃላፊ ሳይቀሩ በሪፖርቶች የአርትኦት ሥራ ተጠምደው እንደነበር ሰምቻለሁ፡፡

በኮምሽኑ አናት ላይ ስላሉት ሰው ካነሳሁ አይቀር፣ አንድ ሁለት ነገር ልበል፡፡ እንዲያው በጥቅሉ፣ “ከማውቃቸው ሰዎች መካከል፣ ይበልጥ እንዳውቃቸው ከተመኘኋቸው ሰዎች ተርታ ናቸው” ብዬ ልጀምር፡፡ እንደዚህ ብዬ የምናገርላቸው ሰዎች በጣም ትንሽ ናቸው፡፡ ለመጀመሪያ ጊዜ በመጠነኛ ርቀት ልታዘባቸው የቻልኩት፣ በ1998 ዓ.ም በማዕከላዊ እስር ቤት እኔም እሳቸውም ከቅንጅት አመራሮች ጋር ተከሰን በምርመራ ላይ ሳለን ነበር፡፡
ማዕከላዊ እንደገባሁ (የያዙኝ ፌዴራል ፖሊሶችና ደህንነቶች እኔንም ባለቤቴንም ከደበደቡ በኋላ) በተለይ “ሸራተን” በሚባለውና በመደዳ በጥርብ ድንጋይ በተሠሩ ቤቶች አንድ ክፍል ውስጥ ለብቻዬ ነበር የታሰርኩት፡፡ በሌሎቹ ክፍሎች ሦስትም አራትም፣ አንዳንዴም ከዚያ በላይ ሆነው ታስረዋል፡፡ በሮች በሙሉ ተዘግተው ነበር የሚውሉት፡፡ ከተወሰኑ ሳምንታት በኋላ በሮቹ ሁሉ ቀን ቀን ተከፍተው እስረኞች አብረው መዋል ሲጀምሩ፣ ከሌሎቹ ጋር ተቀላቅዬ አሁን የሰብዓዊ መብት ኮሚሽነር የሆኑትን የዳንኤል በቀለን የዕለት ተዕለት ውሎ ለመታዘብ ችያለሁ፡፡
በዚያን ጊዜ የአብዛኞቹ እስረኞች ፀባይ ጥሩ ነበር፡፡ ግን እንደዚያም ሆኖ፣ ዓመል ሆኖበት የሚያስቸግር አልነበረም ማለት አይደለም፡፡ በርቀት አክብረናቸው በቅርበት ስናውቃቸው ያፈርንላቸው ሰዎች አጋጥመውናል፡፡ በዚያ ልክም አንዳንድ ላቅ ያለ ስብዕና ያላቸውንም አይተናል፡፡ ብዙዎቻችን ዳንኤል በቀለን በዚህኛው ምድብ ውስጥ አግኝተናቸዋል፡፡ ትንሽ ትልቅ ሳየሉ፣ ሁሉንም በትህትና ዝቅ ብለው አገልግለው አስደምመውናል፡፡ በተመሠረተባቸው ክስ የሀሰት ምስክሮች ሲቀርቡባቸው ደግሞ፣ የሚደነቅ የሙያ ብቃታቸውን አሳይተውናል (የሕግ ሙሁር ናቸው)፡፡ ይህን ሁሉ ደማምሬ፣ ኮሚሽኑ እስካሁን ከነበሩት መሪዎች የተሻለ መሪ አግኝቷል ለማለት አልቸገርም፡፡
ይህን ስል ግን፣ ፍጹም ናቸው ለማለት አይደለም፤ ፍጹም አምላክ ብቻ ነውና፡፡ ለምሳሌ፣ አሁን ያላቸውን ኃላፊነት ግምት ውስጥ ባስገባ መልኩ፣ ብዙዎቻችንን እስከዛሬ የሚከነክነንን ነገር ላንሳ፡፡

እኔና ዳንኤል ተካተንበት የነበረው ክስ፣ “የእነ ኢንጂነር ኃይሉ ሻውል ፋይል” የሚል ስያሜ ነበረው፡፡ በዚህ ክስ ዳንኤልና እኔን ጨምሮ 39 ተከሳሾች በቅንጅት ከፍተኛ አመራር ሰጪነት ተመድበናል፡፡ ከእነዚህ መካከል ሰላሳ ሰባታችን፣ “ነጻ ዳኝነት አናገኝም” ብለን አንከራከርም ስንል፣ ዳንኤልና ሌላ አንድ ተከሳሽ ግን፣ “የፍትህ ሥርዓቱን መፈተሽ አለብን” ብለው ከብዙሃኑ ተለየተው ተከራክረዋል፡፡
ምንም እንኳን እኛ “አንከራከርም” ያልነው ቀደም ብሎ የፍትህ ሥርዓቱ በተደጋጋሚ ተፈትኖ በመውደቁ ቢሆንም፣ በዳንኤል ውሳኔ ቅር አልተሰኘንም፡፡ እንዲያውም፣ በተቃራኒው ደግፈናቸዋል፡፡ እሳቸው ተከራክረው የፍትህ ሥርዓቱን ቢያጋልጡ፣ እኛ “አንከራከርም” ያልነው በተጨባጭ ምክንያት እንደሆነ ማስረጃ ነበር የሚሆኑልን፡፡
ቢያንስ በመጀመሪያው ምዕራፍም በተግባር የሆነው ይሄው ነበር፡፡ ዳኛ ጠፍቶ እንጂ፣ ዳንኤል ተከራክረው ራሳቸውን ነፃ አውጥተዋል፡፡ በሀሰት የቀረቡባቸውን ምሥክሮች በመስቀለኛ ጥያቄዎች እርቃናቸውን ያስቀሩበትን ሂደት ታሪክ አንድ ቀን ያወጣዋል ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ፡፡ ዳንኤል ምንም አደረጉ ምንም ግን፣ በአደባባይ የታየን እውነት ለመካድ ትንሽ ሀፍረት የማይሰማው ሥርዓት ስለነበር፣ ምንም ዓይነት የወንጀል ድርጊት ሳይረጋገጥባቸው “ጥፋተኛ” ተብለው የእስር ቅጣት (አራት ዓመት ይመስለኛል) ተወስኖባቸዋል፡፡

በዚያ የፍትህ መድረክ ተቀምጠው ከነበሩት ሦስት ዳኛ ተብዬዎች (እነሱን “ዳኛ” ብዬ ለመጥራት ይከብደኛል) መካከል ሁለቱ በዚያ የሞራል ዝቅታ ላይ ለመገኘት የበቁት፣ ከውሳኔው በኋላ ተስፋ ያደረጉት ሽልማት ቢኖር ነው ብለን ለመገመት አልተቸገርንም፡፡ እንደ ገመትነውም፣ በሂደት የመሐል ዳኛ ተብዬው አንድ ደረጃ ከፍ ብለውም አይተናቸዋል፡፡ ሦስተኛው ዳኛ ተብዬ ግን፣ የሕወሓት አባል ነበሩና (የገዢው ፓርቲ እጩ ሆነው በምርጫ እስከመሳተፍ የደረሱ) ሽልማት ጠብቀው ነበር ለማለት ይከብዳል፡፡ “ግዴታዬ” የሚሉትን ነበር የተወጡት፡፡ ግን እሳቸውም አልቀናቸውም፡፡ ከውሳኔው በኋላ የህሊና ሰላም አላገኙም፡፡ ገና ሕይወት ከሥልጣን ሳይወርድ፣ ውቅያኖስ ተሻግረው የኢትዮጵያን ያህል ልታመቻቸው በማትችለው አሜሪካ አዲስ ሕይወት ጀምረዋል፡፡

እዚህ ድረስ የዳንኤል አካሄድ እንከን አልነበረውም፡፡ ሁላችንንም አስደስተዋል፡፡ ግን ብዙም ሳይቆዩ ያልጠበቅነውን ነገር አደረጉ፡፡ ቀደም ብዬ ጨረፍ እንዳደረኩት፣ ይሄን ጉዳይ የማነሳው አሁን በሀገር አቀፍ ደረጃ ከተሰጣቸው ኃላፊነት አኳያ፣ እኛም እሳቸውም የሆነውን ነገር በአንክሮ አጢነን የምንማርበት ሊሆን ይገባል በሚል ነው፡፡ ፈረንጆች እንደሚሉት፣ ከታሪክ የማይማር ስህተቱን እየደጋገመ ይኖራል፡፡
እዚህ ጋር በማን መነፅር የተገለፀ ስህተት? ብለው የሚጠይቁ እንደሚኖሩ እገነዘባለሁ፡፡ በዘመናችን አንፃራዊነት ነግሶ፣ እውነትና ሀሰት፣ ትክክልና ስህተት ደብዝዘው፣ “አቋሜ ነው፤ እንደ አተያዬ ነው” በሚሉ ፈሊጦች ተሸፍነዋል፡፡ የጋራና የሚያስማሙ እሴቶች ጠፍተው በሞራል ባዶነት (moral vacum) እየተላኩ ይገኛሉ፡፡ እውነትና ውሸት፣ ትክክለኛና ስህተት ግን እንደተመልካቹ ወይም አንፃራዊ አይደሉም፡፡ ሁላችንንም የሚገዙ፣ በዘመናት ሂደት የማይለዋወጡ ናቸው፡፡ በዚህ መንፈስ ነው ከውሳኔው በኋላ ያለውን የዳንኤልን አካሄድ የምተቸው፡፡
ሕይወት በዳንኤል ላይ የጥፋተኝነት ውሳኔ ካስበየነ በኋላ ሁለት ነገሮችን አደረገ፡፡ በአንድ በኩል፣ በዕድሜ ልክ እስራት የተወሰነባቸው የቅንጅት አመራሮች ከጥቂት ሳምንታት በፊት እንዳያረጉት (እኔና ባለቤቴን ጨምሮ ጥቂቶቻችን “ማስረጃ አልቀረበባቸውም” ተብለን ከአንድ ዓመት ተኩል በኋላ በነፃ ተለቀናል) ዳንኤልም በተመሳሳይ መንገድ ይቅርታ ጠይቀው ከእስር መውጣት እንዲችሉ በሩን ክፍት አደረገላቸው፡፡ በሌላ በኩል ግን፣ “የተበየነባቸው የእስር ዘመን አንሷል” ብሎ ለጠቅላይ ፍርድ ቤት ይግባኝ በማለት፣ የይቅርታውን ዕድል የማይጠቀሙበት ከሆነ ረዥም የእስር ዘመን ሊጠብቃቸው የሚችልበትን ሁኔታ አመቻቸ፡፡

በዚህ ሁኔታ፣ በዳንኤል ፊት ሁለት አማራጮች ተደቀኑ፡፡ በመጀመሪያ፣ በአቋማቸው ፀንተው፣ “የፍትህ ሥርዓቱን በተግባር እፈትነዋለሁ” ያሉትን እስከመጨረሻው ገፍተውበት፣ የክርስቶስን ፈለግ ተከትለው በግፍ የተላለፉባቸውን እስር ተቀብለው ሥርዓቱን በኢትዮጵያ ሕዝብ፣ በታሪክና በዓለም አቀፍ ማህበረሰብ ፊት እርቃኑን ማቆም ነበር፡፡
ሁለተኛ አማራጫቸው፣ የቀረበላቸውን ይቅርታ የመጠየቅ ዕድል ተቀብለው፣ በተደነገገው ሕግ መሠረት፣ “ወንጀለኛ ነኝ፣ ተጸጽቻለሁ፣ ይቅርታ ይደረግልኝ” ብለው ለይቅርታ ቦርድ አቤቱታ ማቅረብ ነበር፡፡
ዳንኤል፣ ሁለተኛውን አማራጭ ተቀብለው ይቅርታ ለመጠየቅ ብዙም አላመነቱም፡፡ እንደሰማነው ከሆነ፣ ለዚህ ሁለት ምክንያቶችን አቅርበዋል፡፡ አንደኛው፣ የፍርህ ሥርዓቱን የማጋለጥ ተግባራቸውን በስኬት በማጠናቀቃቸው፣ በቀጣይነት መታሠራቸው ትርጉም አልባ መሆኑን፣ ሁለኛው፣ ጠቅላይ ፍርድ ቤቱም በገዢው ፓርቲ እጅ እንደመሆኑ መጠን፣ በእሳቸውም ላይ እንደ ቅንጅት አመራሮች የዕድሜ ልክ እስራት መበየኑ አይቀሬ በመሆኑ፣ ከዚህ ከገጽ ሸክም ለመገላገል ያላቸው ብቸኛው አማራጭ ይቅርታውን መፈረም እንደሆነ ነበር፡፡
አንድ ጊዜ ከጀመሩት መንገድ አኳያ ግን፣ ዳንኤል መጨረሻ ላይ የወሰዱት አቋም ትክክል አልነበረም፡፡ “የፍትህ ሥርዓቱን ለመፈተሽ” ከተነሱ አይቀር፣ መንገዱን ጀምረው ግማሽ ላይ ማቋረጥ አልነበረባቸውም፡፡ መፈረማቸው የግድ ቢሆን እንኳን፣ ቢያንስ ይግባኙ እስኪያልቅ መጠበቅ ነበረባቸው፡፡ የይግባኙ ጫና ቶሎ ሰብሯቸዋል፡፡ ይህ መሆኑ ደግሞ፣ አሁን ካላቸው ኃላፊነት አኳያ ሲመዘን አሳሳቢ ነው፡፡ በያዙት ቦታ ላይ ውጤታማ ለመሆን፣ እንደ ፕሮፌሰር መስፍን ወልደማርያም ዓይነት እስከ መጨረሻ የሚዘልቅ የሞራል ጥንካሬ የሚጠይቅ ነው፡፡ ይህ አውድ ነው የዳንኤልን የጀርባ ታሪክ ለማንሳት ያስገደደኝ፡፡
የዚህ ጽሑፍ ዓላማ፣ በአንድ በኩል፣ የሪፖርቱን ድምዳሜ በመቃወም (ግድያዎቹ በሰብዓዊ ፍጡር ላየ የተፈጸሙ ወንጀሎችን እንጂ ዘር ማጥፋትን አያመለክቱም ያለው) በግፍ የተጨፈጨፉትን ንጹሃን ታሪክ በትክክለኛው ገጽታው ማስቀመጥ ሲሆን፣ በሌላ በኩል፣ ዳንኤል በቅንጅት ጊዜ የፈጸሙትን ስህተት እንዳይደግሙ ለመማፀን ነው፡፡ የሀገሪቱ ድምዳሜ ከኮሚሽነርነት ሹመታቸው ጋር የተቀበሉትን ጽዋ እስከ መጨረሻው ለመጨለጥ ማመንታታቸውን ያመላክታል፡፡

ከሀጫሉ ግድያ በኋላ፣ በኦሮሚያ ክልል ምንድን ነው የሆነው? ከሁሉ አስቀድሞ፣ ግጭት አልተፈጠረም፡፡ ግጭት ሁለትና ከዚያ በላይ የሆኑ ቡድኖች ወይም የማህበረሰብ ክፍሎች የሚፋለሙበት ክስተት ነው፡፡ ከሀጫሎ ግድያ በኋላ ግን፣ በኦሮሚያ ክልል ሁለት የተደራጁ ቡድኖች ወይም ሁለት የማህበረሰብ ክፍሎች አልተፋለሙም፡፡ አስቀድሞ ሲዘጋጅና ሲያቅድ የቆየ ቡድን ነበር ጥቃት የፈጸመው፡፡ በሩዋንዳም የሆነው እንደዚያ ነበር፡፡ ከሩዋንዳ ፕሬዚዳንት ግድያ በኋላ፣ አስቀድሞ ሲያቅድና ሲዘጋጅ የቆየው የኢንተርሃሞይ ቡድን ጥቃት ነበር የፈጸመው፡፡ በሩዋንዳ ሁቱና ቱትሲ ጐራ ለይተው አልተፋለሙም፡፡ የተደራጀው ኢንተርሃሞይ ያልተደራጁትን ቱትሲዎችንና አጋሮቻቸው ብሎ የፈረጃቸውን ነበር ያጠቃው፡፡ በኦሮሚያ ክልልም ኦሮሞና ኦሮሞ ያልሆኑት ጐራ ለይተው አልተፋለሙም፡፡ የተደራጁ ቡድኖች ነፍጠኞችንና አጋሮቻቸው ብለው የፈረጇቸውን ነበር ያጠቁት፡፡
የመፍትሄው ግማሽ አካል ችግሩን በትክክል ከመረዳት ጋር የተቆራኜ ነው እንደሚባለው፣ በጥቃትና በግጭት መካከል ያለውን ልዩነት በአግባቡ መረዳት ችግሩን ከምንጩ ለማድረቅ በሚደረገው ጥረት ላይ ወሳኝ ሚና አለው፡፡
አዎ፣ ገዢው ፓርቲ ቀደም ብሎ፣ ሰሞኑን ደግሞ ሰብዓዊ መብት ኮሚሽኑ እንደገለጹት፣ ከሀጫሎ ግድያ በኋላ በኦሮሚያ ክልል የሞቱትና የተጠቁት ሁሉ በብሔራቸው ብቻ ተለይተው አልነበረም፤ ኦሮሞዎችም ሰለባ ሆነዋል፡፡ የዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ) የተፈጸመባት ሩዋንዳ የተገደሉትና የተጠቁት ሁሉ በማንነታቸው ሰለባ የሆኑት ቱትሲዎች ብቻ አልነበሩም፡፡ እንዲያውም፣ በሩዋንዳ ከተገደሉት መካከል ከ30 ከመቶ የማያንሱት “ለዘብተኛ ሁቱዎች” ተብለው የተፈረጁት የጨፍጫፊዎቹ ወገኖች ነበሩ፡፡ በዚህ ሳቢያ ግን፣ “በሩዋንዳ የዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ) አልተፈጸመም፤ ቱትሲ ብቻ ሳይሆን ሁቱም ሞቷል” አልተባለም፤ የጭፍጨፋ ምንነት ከዓላማው የሚቀዳ ነውና፡፡

በሩዋንዳ የጭፍጨፋው ዓላማ ምንድን ነበር? እስከ አንድ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ሰዎች ሕይወታቸውን ባጡበት በዚያ እልቂት፣ እስከ ሰባት መቶ ሺህዎቹ ቱትሲዎች፣ እስከ ሦስት መቶ ሺህዎቹ የሚቆጠሩት ደግሞ ሁቱዎች ነበሩ፡፡ እነዚህ ሁለት የማህበረሰብ ክፍሎች በሞት ቢተሳሰሩም፣ የሞቱበት ምክንያት ግን ለየቅል ነበር፡፡ ሁቱዎች የተገደሉት፣ “የቱትሲዎች አፍቃሪዎች ናችሁ” በመባል ሲሆን፣ የጭፍጨፋው ዓላማ ሁቱዎችን በሙሉ ማጥፋት አልነበረም፡፡ የተፈለጉት በከፊል ነበር፡፡ በአንጻሩ፣ ቱትሲዎች የተገደሉት፣ “የሁቱ ጠላቶች ናችሁ” ተብለው ሲሆን፣ የጨፍጫፊዎቹ ዓላማ ሁሉንም ቱትሲዎች ማጥፋት ነበር፡፡
ይህን የጨፍጫፊዎቹ ዓላማ መሠረት በማድረግም፣ በሩዋንዳ እልቂት በመቶ ሺህዎች የሚቆጠሩ ሁቱዎች ቢያልቁበትም፣ “በቱትሲዎች ላይ የተፈጸመ ዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ)” በመባል ይታወቃል፤ እንደ ወንጀልም እንደ ታሪክም፡፡

በኦሮሚያ ክልልም፣ “ነፍጠኞችና” ኦሮሞዎች በሞት ቢተሳሰሩም፣ የሞቱበት ምክንያት ግን ይለያያል፡፡ ኦሮሞዎች የተገደሉት፣ “የነፍጠኛ አፍቃሪዎች ናችሁ” ተብለው ነበር (በገዳዮቹ መነፅር፣ ኦሮሞ ሆኖ ኦርቶዶክስ መሆን፣ ወይም የገዢው ፓርቲ አባል መሆን፣ “ነፍጠኛ አፍቃሪ” በመባል ተፈርጀዋል፣ የጥቃት ሰለባም ሆነዋል)፡፡ የጨፍጫፊዎቹ ዓላማ ግን ኦሮሞዎችን ማጥፋት አልነበረም፡፡ በአንጻሩ፣ “ነፍጠኛው” “የኦሮሞ ጠላት ነው” ተብሎ ሲያንስ፣ በኦሮሚያ ክልል ውስጥ እንዲጠፋ ነው የሚፈለገው፡፡ ለገዳዮቹ “ጥሩና መጥፎ ነፍጠኛ” የለም፡፡ ሁሉም “ነፍጠኛ” የማይፈለግና ከክልሉ መጥፋት ያለበት ነው፡፡
ስለዚህም፣ በሩዋንዳም በኦሮሚያ ክልልም የተጨፈጨፉትን “በማንነታቸውና በአመለካከታቸው” ብለን ለሁለት እንከፍላቸዋለን፡፡ ይህ እስከሆነ ድረስ፣ “በሩዋንዳ የዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ)፣ በኦሮሚያ ክልል በሰብዓዊ ፍጡር ላይ የተፈጸመ ወንጀል (Crimes against humanity) ነበር” ብለን የተለያየ ድምዳሜ ላይ ልንደርስ የምንችልበት አመክንዮ ፈጽሞ ሊኖር አይችልም፡፡
እኔ ግን፣ በሩዋንዳ ካለቀው ሕዝብ ቁጥር አኳያ የኦሮሚያ ክልልን ስናነጻጽረው፤ ዝሆንና አይጥን ማነጻጸር ነው የሚሆነው፡፡ የሩዋንዳው እልቂት ግን፣ የአንድ ጊዜ ክስተት አልነበረም፡፡ ብዙ አሥርት ዓመታት የዘለቀ፣ በአስራዎቹ ጀምሮ ወደ መቶዎች፣ ከዚያም ወደ ሺህዎችና አሥር ሺህዎች፣ ብሎም ወደ መቶ ሺህዎች ያደገ ነበር፡፡ ይህ ሁሉ የሆነው አደጋውን በመሸፋፈን ችግሩ እንዳይባባስ ማድረግ ይቻላል በሚል እሳቤ ነበር፡፡ መሸፋፈኑ ግን መፍትሄ አላመጣም፡፡ በተቃሪኒው፣ ሕዝብ አስፈጅቷል፡፡ ይህ ስህተት በኢትዮጵያ መደገም የለበትም፡፡

በተጨማሪም፣ በሩዋንዳና በኦሮሚያ ክልል ያለቀውን ሕዝብ ቁጥር በሚመለከት፣ አንድ ድርጊት የዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ) ለመባል የግድ ብዙ ሕዝብ ማለቅ የለበትም፡፡ ለምሳሌ፣ ከዓለም አቀፍ ሕግ በቀጥታ ቀድቶ፣ የኢትዮጵያ ወንጀለኛ መቅጫ ሕግ ዘር ማጥፋትን እንዲህ ያስቀምጠዋል፡-
አንቀጽ 269
ዘር ማጥፋት፤
ማንም ሰው፣ በሰላምም ሆነ በጦርነት ጊዜ በብሔር፣ በብሔረሰብ፣ በጐሣ፣ በዘር፣ በዜግነት፣ በቀለም፣ በሃይማኖት፣ ወይም በፖለቲካ አንድ የሆነን ቡድን በመላ ወይም በከፊል ለማጥፋት በማሰብ፣ የጥፋቱን ድርጊት በማደራጀት፣ ትዕዛዝ፣ በመስጠት፣ ወይም ድርጊቱን በመፈጸም፣
ሀ. በማንኛቸውም ሁኔታ የማህበረሰቡን አባላት የገደለ፣ አካላዊ ወይም ህሊናዊ ጤንነት የጐዳ፣ ወይም የአካል ጉዳት ያደረሰ ወይም ያጠፋ እንደሆነ (ከ5 ዓመት እስከ ሞት ሊያስቀጣ ይችላል)፡፡
በሕጉ ላይ በግልጽ እንደተቀመጠው፣ “…. የሆነን ቡድን በመላ ወይም በከፊል ለማጥፋት በማሰብ ……” የተፈጸመ ድርጊት የዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ) የተፈጸመው በመቶ ሺህዎች ሲያልቁ አልነበረም፡፡ ቱትሲን ለማጥፋት ታስቦ ገና በአስራዎቹ የሚቆጠሩ ሰዎች ሲገደሉ የዘር ማጥፋት ተፈጽሟል፡፡
በኢትዮጵያ “የዘር ማጥፋት ተፈጽሟል፣ ወይም አደጋው አለ” ለማለት በመቶ ሺህዎች ማለቅ የለባቸውም፡፡ በኢትዮጵያ “ነፍጠኛ” የሚል መጠሪያ የወጣለትን የማህበረሰብ ክፍል በጠላትነት ፈርጀው ሊያጠፉት የሚንቀሳቀሱ ቡድኖች አሉ፡፡ እነዚህ ቡድኖች ከአንድ በላይ በሆኑ ክልሎች ያሉ ቢሆንም፣ የስብት ማዕከላቸው በኦሮሚያ ክልል ያሉት ናቸው፡፡ ታላቅ ብሔራዊ አደጋ ደቅነውብናል፡፡ የጋረጡትን አደጋ መሸፋፈን በእሳት መጫወት ነው፡፡
ይህ ብቻ አይደለም፡፡ በሩዋንዳ የዘር ማጥፋት ጭፍጨፋ ያስቻለው መንግሥታዊ ተሳትፎ መኖሩ ነበር፡፡ በኢትዮጵያም ያንጃበበውን የዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ) አደጋ በእጅጉ አሳሳቢ የሚያደርገው በመንግሥታዊ መዋቅር (በፌዴራልም በክልልም ደረጃ) የተደገፈ መሆኑ ነው፡፡ በእኔ ግምት፣ እነ ዳንኤል በኦሮሚያ ክልል የነበረውን የግድያ ዘመቻ ከዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ) ወደ ሰብዓዊ ፍጡር ላይ የተፈጸመ ወንጀል ዝቅ ያደረጉት የዚህን መንግሥታዊ ኃይል ቁጣ በመፍራት ነው፡፡ ችግሩና አደጋው አልታያቸውም ብዬ ለመገመት እቸገራለሁ፡፡ ካላቸው ኃላፊነት አኳያ፣ እነ ዳንኤል ከዚህ የፍርሃት ቆፈን በአፋጣኝ መላቀቅ ይገባቸዋል፡፡ በቅንጅት ጊዜ እንደታዘብነው፣ ከግማሽ መንገድ መመለስ የለባቸውም፡፡

በመጨረሻም፣ የተባበሩት መንግሥታት ጉዳይ አለ፡፡ የተባበሩት መንግሥታት “የዘር ማጥፋት (ጄኖሳይድ) አደጋዎች ሲከሰቱ የጎን ተመልካች አልሆንም” ብሎ ለዓለም ሕዝቦች በገባው ቃል መሠረት፣ አደጋዎቹ በኢትዮጵያ እየታዩ መሆናቸውን፣ ኒዮርክ በሚገኘው ዋና መሥሪያ ቤቱ (ባለፈው ዓመት) ተገኝቶ ያሳወቀው ቡድን አባል ነበርኩ፡፡ ከዚያ ጊዜ በኋላ፣ በርካታ ሰዎች ሕይወታቸውን አጥተዋል፣ በቤንሻንጉል ብቻ እስከ መቶ ሺህ የሚጠጋ ሕዝብ ተፈናቅሏል፣ ኢትዮጵያም ዜጎቿ ተፈራርተው የሚኖሩባት ሀገር መሆኗ ተባብሷል፡፡ ይህ ሁሉ ሲሆን፣ የተባበሩት መንግሥታት ትንፋሽ ያለው ነገር የለም፡፡ ለምን? ብለን መጠየቅ የግድ ይላል፡፡ እርግጥ፣ መፍትሔ ፍለጋ አልነበረም፡፡ ችግሩም መፍትሔውም እኛው ነን፡፡ ይህም ሆኖ፣ የተባበሩት መንግሥታት የዲፕሎማሲና የሞራል ሚና አለው፡፡ የምንኖረው ዓለም አንድ ትንሽ መንደር በሆነችበት ዘመን ነው፡፡ ይህን የተባበሩት መንግሥታት ሚና በሚመለከት በዝርዝር በሌላ ጊዜ እመለስበታለሁ፡፡
ድል ለዲሞክራሲ!
ጥር 17 ቀን 2013 ዓ.ም
ቃሊቲ ማረሚያ ቤት
አዲስ አበባ
እስክንድር ነጋ

ውስጠ ወይራው ያለመለወጥ ‹ለውጥ› (፪)

በክፍል አንድ መጣጥፌ ‹ለውጥ› እየተባለ የሚወራው ሀሰት መሆኑን አብራርቻለሁ፡፡ ‹ለውጥ› ተብየው ውስጠ ወይራ እንደሆነ እና ‹የለውጡ› መሪ ነኝ ባዩ አብይ አሕመድ ነብረው የወጡት ወያኔ የጣለውን እንቁላል እንደሆነ አብራርቻለሁ፡፡ በ‹ለውጥ› ሽፋን ‹ለውጥን› የመከላከል ቁልቁለቱ አያሌ ርዕዮተ ዓለማዊ፣ ሕገ መንግሥታዊ፣ ተቋማዊ እና ሥርዓታዊ መገለጫዎች አሉ፡፡ ከእነዚህም መካከል ሦስት መገለጫዎችን ቀንጭቤ እገልፃለሁ፡፡ አንደኛው የአዳፍኔነትና የአስቀጣይነት መንታ ስለት ሲሆን ይህንን ባለፈው ክፍል በዝርዝር አይተናል፡፡ በዛሬው ክፍል ደግሞ ሁለቱን ቀጥሎ እናያለን፡-

 ለ/ የውርስ እዳ ደብዳቤውን ማን ይቅደደው?

 የህወሀት ህገመንግሥት በጥቅሉ በተቃርኖ የተሞላ፣ ሃገሪቱን በመንታ ስለት የሚገዘግዝ፣  የሀገር ብተናን የጸነሰ ስታሊናዊ የትግል መሳሪያ ስለመሆኑ ነጋሪ አያሻውም፡፡ የተቃርኖው ዋና መሠረት የሚቀዳው ሕገመንግሥቱ ስታሊናዊ መአከላዊነትን ከፌደራሊዝም ጽንሰ ሀሳብ ጋር ለማዳቀል ከመሞከሩ ላይ ነው፡፡ ተረገጥ ወይ ተገንጠል በሚል መልኩ በአንድ በኩል የብሄረሰብ መብት ጠበቃነት ስም እስከመገንጠል የሚደርስ የተለጠጠ መብት ይሰጥና በሌላ በኩል ከመገንጠል በመለስ ያሉ ፍትሃዊ የብሄር መብቶችን ይደፈጥጣል፤ የራስን እድል በራስ የመወሰን መብትን ያሰፍርና በግልባጭ እኔ ልወቅላቹ የሚል ጠቅላይ ስርአት ይዘረጋል፤ በፌደራላዊ መዋቅር ስልጣንን የጎንዬሽ ያከፋፈለ መስሎ፤ እንዲሁም የመንግሥትን ሥልጣን በሕግ አውጪ፣ ሕግ አስፈጻሚና ሕግ ተርጓሚ መካከል የሥልጣን ክፍፍል መርህን የተከተለ መስሎ በግልባጭ ስልጣንን በአንድ ጠቅላይ ኃይል ስር የሚያከማች ስታሊናዊ የተዋረድ የእዝ ሰንሰለት/vertical delegation በማስፈን የተማከለ አስተዳደር ይጋብዛል፡፡ የሰብአዊ መብቶችን ዘርዝሮ ያሰፍርና በግልባጭ በዝርዝር ህጎች የሚታገዱበትን ስልት ይቀይሳል፣ ለመከበራቸውም ተቋማዊ ዋስትና አይሰጥም፤ መድበለ ፓርቲ ስርአት አሰፈንኩ ይልና በግልባጭ የአውራ ፓርቲ አገዛዝን ያሳልጣል፤ አንድ የኢኮኖሚ ማህበረሰብ የመፍጠር አላማ እንዳለው ይደነግግና በግልባጭ እስከመገንጠል መብት ይሰጣል፣ የሀገር ሉአላዊነትን እውቅና ይነሳል፡፡ ከላይ ለማሳያነት የተገለጹትን ህጸጾችንና መሰል ሰንኮፎችን መጸነሱን ስንመለከት ሀገሪቱ አሁን ለደረሰችበት በተቃርኖ የመሰቀዝ እና የፖለቲካ ቀውስ ዋና መሰረቱ የህወሃት ህገመንግሥት እና ሕገመንግሥቱ የተመሠረተበት የጨቋኝ ተጨቋኝ ትርክት እንዲሁም ዘር ላይ የተመሠረተው የፌደራል አወቃቀር እንደሆነ መገንዘብ አያዳግትም፡፡

በመሆኑም የሀገሪቱን የፖለቲካ ቀውስ መሠረታዊ ፈውስ ለመስጠት ሕገመንግሥቱ ከሚደነግገው ማሻሻያ ስርአት ውጪ በሆነ ዘዴ ሕዝባዊ  ሕገመንግሥት ከመዘርጋት መጀመር አለበት፡፡ ሕገመንግሥታዊ  “ማሻሻያ” ሲወሳ ከቃላት አጠቃቀም ጀምሮ መጤን ያለባቸው መሠረታዊ  ተጠየቆች አሉ፤ እነሱም ሕገመንግሥቱ በምን ዘዴ፣ መቼ እና በምን ያህል መጠን ይሻሻል የሚሉት ጭብጦች ናቸው፡፡ በሕገመንግሥቱ ላይ ስርነቀል ንቅለተከላ መደረግ አለመደረጉ ላይ መሠረታዊ  አንድምታ የሚያሳድሩ ጭብጦች ናቸው፡፡ በምን ዘዴ እና መቼ ይሻሻል ለሚሉት ጥያቄዎች የሚሰጠው መልስ በምን ያህል መጠን ይዘቱ ይቀየር የሚለውን የሚመልሱ ናቸው፡፡ 1ኛ በምን ዘዴ የሚለው በዋናነት ሕገመንግሥቱ እራሱ በዘረጋው የማሻሻያ ስርአት ወይስ ከሕገመንግሥቱ መአቀፍ ውጪ በሆነ መንገድ የሚለው ላይ ያጠነጥናል፤ ሕገመንግሥቱ እራሱ በዘረጋው ስርአት ለማሻሻል መሞከር ሕገመንግሥቱ መሠረታዊ  መርዙን እንደያዘ ቁንጽል ማሻሻያ በማድረግ የማስቀጠል ውጤጥ ያስከትላል፡፡ ምክንያቱም በመሠረታዊነት የማሻሻል ፍላጎት ቢኖር እንኳ የማሻሻያ ስርአቱ የሚፈቅድ አይሆንም፡፡ ይህ ደግሞ ሕገመንግሥቱ ዘመን ተሸጋሪ እንዲሆን በማድረግ ረገድ ፋይዳ የሚኖረው ለራሱ ለሕገመንግሥቱና ደራሲዎቹን ነው፡፡

በአንጻሩ የሀገሪቱ ወቅታዊ የፖለቲካ ሁኔታ የሚጠይቀው ደግሞ በሕዝብ ለሕዝብ ውይይት እና ድርድር የግለሰብ እና የቡድን መብትን አጣጥሞ የሚያስኬድ እና ወቅቱን የዋጀ አዲስ ማህበራዊ ውል ማሰርን ነው፡፡ በመሆኑም ሕገመንግሥቱ ከዘረጋው የማሻሻያ ስርአት ውጪ ሕገመንግሥታዊ  ንቅለ ተከላ ማድረግ አልያም ጥንተ መሠረታችንን ያስጠበቀ አዲስ ማህበራዊ ውል መዋዋል ያስፈልጋል፡፡ 2ተኛ “ማሻሻያ” መቼ መከናወን አለበት፤ በዋናነት በሽግግር ወቅት ሁኖ፣ ከምርጫ በፊት ወይስ በኋላ በሚለው ጭብጥ ላይ የሚያጠነጥነው ነው፡፡  የዓለም አቀፍ ንጽጽራዊ ሕገመንግሥታዊ  ሕግ/comparative constitutional law ተሞክሮ የሚያሳየው ስርነቀል ሕገመንግሥታዊ  ንቅለተከላ ለማከናወን ትክክለኛው ወቅት በሽሽግግር ወቅት ሁኖ ከምርጫ በፊት መከናወን እንደሚገባው ነው፡፡ ከምርጫ በኋላ ስርነቀል ሕገመንግሥታዊ  ንቅለተከላ ለማድረግ የሚቻልበት እድል እጅግ ጠባብ ነው፡፡ ምክንያቱም በዋናነት ከምርጫ በኋላ የሚደረግ ማሻሻያ ሕገመንግሥቱ የዘረጋውን ስርአት ተከትሎ ለማሻሻል ስለሚገደድ ነው፡፡ ሕገመንግሥቱ የዘረጋውን የማሻሻያ ስርአት ተከትሎ የሚደረግ ማሻሻል ደግሞ እንደተባለው መሠረታዊ  ለውጥን አይጋብዝም፣ አይፈቅድምም፡፡

ከዚህ አኳያ የእነአቢቹ(ኦነጋውያን) ፍላጎት ሕዝባዊ  መሻቱን እና ነባራዊ ሁኔታውን ያማከለ ነው ወይ? እነ አቢቹ ሕገመንግሥቱን እንደነበረ ማስቀጠል ወይስ ማሻሻል ነው የሚፈልጉት? ማሻሻል ቢፈልጉ እንኳ በምን ዘዴ፣ መቼ እና በምን ያህል መጠን የሚለው ጥያቄ እጅግ ወሳኝ ነው፡፡ ባለፉት ሁለት ዓመታት ውስጥ በትርክትም ሆነ በተግባር እንደተስተዋለው እነ አቢቹ ሕገመንግሥቱን ለአንድ ብሔር ብለው እንደማያሻሽሉት ነግረውናል፣ ምናልባት ቢያሻሽሉት እንኳ የኦነጋውያንን ሰልቃጭ አዠንዳዎች ለመጨማመር በታለመ፣ ሕገመንግሥቱ እራሱ በዘረጋው ስርአት ተመስርተው እና ከምርጫው በኋላ ነው፡፡ በዚህ አግባብ ደግሞ ስርነቀል ሕገመንግሥታዊ  ንቅለ ተከላ አዋልዶ የሀገሪቱን ፖለቲካ መፈወስ አይቻልም፡፡ ሕገመንግሥቱን ከነመርዙ የማስቀጠል ቁማር ያለው እዚህ ላይ ነው፡፡ ይህ ደግሞ በለውጥ ሽፋን ተረኛ ጨቋኝነትን የማዋለድ አዙሪት ነው፡፡ በመሆኑም በተለይ ኢትዮጵያዊ ብሄርተኛው የትግል ትኩረቱ መሰባሰብ ያለበት እዚህ ቁልፍ አዠንዳ ላይ መሆን አለበት፡፡

ለመሆኑ እነአቢቹ(ኦነጋውያን) ለሕገመንግሥቱ የሚሳሱለት ለምንድነው? 1ኛ ሕገመንግሥቱ ተቀናቃኛችንን ስለሚጎዳ ብቻ እኛን ይጠቅመናል ከሚል ስሁት አመክንዮ/fallacy፤ ኢትዮጵያዊ ብሄርተኛውን ከጎዳ የግድ/Necessarily የዘውግ ብሄርተኝነትን ይደጉማል ከሚል ስሌት ይመነጫል፡፡ እንዲህ ያለ እሳቤ የሚመነጨው አጠቃላይ ሀገራዊ ስእል ከማጣት እና በራስ መሻት ሰማይ ስር ከመቀንበብ ነው፡፡ ኢትዮጵዊ ብሄርተኛው ንጉሳዊ ስርአትን የታገለው እንደ ሀገር ዘመኑን የዋጀ የተሻለ ስርአት ለማዋለድ ከማለም አይደለም ወይ፡፡ በዘውጌ ብሄርተኞች ስሌት አኳያ ኢትዮጵያዊ ብሄርተኛው ንጉሣዊ ስርአቱን ጠጋግኖ ማስቀጠል በተገባው ነበር፡፡ ምክንያቱም ዘውገኞቹ ከንጉሣዊ ስርአቱ ጀምሮ ሲታገሉ የነበሩት የተሻለ ሀገራዊ ስርአት ለማዋለድ ሳይሆን እነሱ በጨቋኝነት የፈረጁትን ኢትዮጵያዊ ብሄርተኛውን ማህበራዊ መሠረት አዳክሞ ተረኛ ጨቋኝ ለመሆን እንደነበር ከወቅታዊ የፖለቲካ አቋማቸው መገንዘብ ይቻላል፡፡ ኢትዮጵዊ ብሄርተኛው ከአብዮቱ ዘመን ጀምሮ በአልነጠረ የፖለቲካ አሰላለፍ ውስጥ እራሱን ከአራጆቹ ጋር ያዋለ የመስዋእት በግ ነበር ማለት ነው፡፡ ፖለቲካችን ከዚህ አዙሪት መውጣት አለበት፡፡ ሕገመንግሥቱ ንቅለተከላ የሚያስፈልገው በዋናነት በአጸዳደቅ ሂደቱም ሆነ በይዘቱ የቅቡልነት እጦት/legitimacy deficiency የተጋረጠበት፣ ዓለም አቀፍ የሕገመንግሥታዊነት መርህን ተከትሎ ያልጸደቀ፣ እና በይዘቱም ሀገራዊ ቃልኪዳን ከመሆን ይልቅ የአንድ ቡድን የፖለቲካ አላማ ማሳለጫ የትግል መሳሪያ በመሆኑ ነው፡፡ ሕገመንግሥቱ አማራን ወይም ኢትዮጵዊ ብሄርተኝነትን ስላገለለ ብቻ መቀየር አለበት የሚለው ሀሳብ ሕገመንግሥቱን የመቀየር መሠረታዊ  ምክንያት የሚጠመዝዝ፣ ለመቀየር የሚደረገውን ትግል ማህበራዊ መሠረት የሚከፋፍል እና እዳውን ለአንድ ወገን ተጠቃሚነቱን ለሁሉም ለማላበስ የሚያደርግ ትርክት በመሆኑ መስተካከል አለበት፡፡ ሕገመንግሥቱ እንደ ሀገር የማያስቀጥለን፣ ሕዝባዊ  ስርአትን የማይዘረጋ እስከሆነ ድረስ ሁላችንንም ይዞን መስመጡ አይቀርም፡፡ ስለሆነም የሕገመንግሥቱ መቀየር የኢትዮጵያውያን የሁላችን ትንሳኤ እንጂ የተወሰነ የፖለቲካ አሰላለፍ ጥቅም ጉዳይ ብቻ አይደለም፡፡ እንዲያውም ሕገመንግሥቱ ያለአግባብ አሳብጦ የሚያፈነዳው በዋናነት ተረኛውን ኦነጋዊነት ነው፡፡ ፊኛ የሚፈነዳው ከመጠን በላይ በመነፋት አልያም ተሸንቁሮ በመተንፈስ ነው፡፡ የፖለቲካ ሴራም እንዲሁ ነው፡፡ ወይ አሳብጦ ወይ ሸንቆሮ ነው የሚያተረሽህ፡፡

2ተኛ የወያኔ ሕገመንግሥት በመሰልቀጥ ካልሆነም በመገንጠል የተቃኘውን የኦነጋውያን(የእነአቢቹን) ፖለቲካ ከግብ ለማድረስ ያስችላል ከሚል ስሌት የመነጨ ነው፤ በዋናነት የኢትዮጵያውያን ሁሉ ጥንተ እርስት፣ የበራራ ስልጣኔ አሻራ ያረፈበትን እና የኢትዮጵዊነት አስኳል የሆነውን የሸዋ ክፍለ ሀገርን ጨምሮ የተለጠጠ ግዛት በኦሮሚያ ክልልነት ብቻ እውቅና የሰጠ ሕገመንግሥት ከመሆኑም በላይ የመገንጠል መብትን ችሮናል ከሚል ስሌት የሚመነጭ ነው፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ በዘር እና ቋንቋ ላይ ብቻ ተመስርቶ ፌደራላዊ ስርአት አዋቅሮ የዘውግ መሬት መስፈር ከነባራዊ እውነታ ጋር መቃረን ነው፡፡ ምክንያቱም በኢትዮጵያ የታሪክ ፍሰት ውስጥ የአንድ ንኡስ ማንነት ያልተቆራረጠ ዘላቂ ርስት እና ያልተዛነቀ ማንነት ኖሮ አያውቅም፡፡ ማንነታችንም ሆነ እርስታችን ሲዛነቅ እና ሲዋዋጥ የዘለቀ ነው፡፡ ሁላችንም በሁላችን ውስጥ አለን፡፡ በቀዳሚ ባለርስትነት/nativist view አመለካከት ከተቃኘን ኢትዮጵያን ጨምሮ የአለም ሀገራት በሙሉ እንደገና መዋቀር ሊኖርባቸው ነው፡፡ በቀዳሚ ርስትነት አመለካከት ከተመራን በኢትዮጵያ ሁኔታ ዋነኛ ተጎጂ የሚሆነው ኦነጋዊው ሰልቃጭነት ነው፡፡ ምክንያቱም እራሱ የሚያቀነቅነው ትርክት እራሱ የሰለቀጠውን ርስት እና ማንነት ሊያስተፋው ስለሚችል ነው፡፡ እንዳበጡ መገንጠል እንዳበጡ መሽሎክ አይቻልም፡፡ ምክንያቱም በእብጠቱ ልክ የመሽሎኪያው ቀዳዳው እየጠበበ ስለሚሄድ ነው፡፡ በጋራ ከበሰልንበት ቶፋ ወስጥ ንፍሮ ጨብጦ መውጣት አይቻልም፡፡ አንዱ መፍትሄ ከእውነታ ጠምዛዥ/distortive ከሆነው የጨቋኝ ተጨቋኝ ትርክ ላይ ከተመሠረተው የዘውጌ ፌደራሊዝም ተላቀን ነባራዊ ሁኔታውን (ባህላዊ፣ ማህበራዊ፣ ታሪካዊ እና መልካምድራዊ ትስስርን፣ አስተዳደር አመቺነትን ወዘተ) ያገናዘበ አወቃቀር መቀየስ ነው፡፡

ሐ/ የቁልቁለቱ ቁልቁለት፤ ህወሀትን ከህወሀት የማዳን ዘመቻ፤

በትግራይ እየተካሄደ ያለውን ጦርነት ውስጠ ወይራነት ምንያህል በውል ተገነዘብነው? እየሆነ ያለው እንደ ዳግማዊ ኢህአዴግ/ብልጽግና ሁሉ ህወሀትን የማስወገድ ሳይሆን ህወሀትን የማዳን ተግባር መሆኑ በይደር እየተገለጠ ነው፡፡ አንድ ድርጅት የሚሞተው ተቋማዊ መዋቅሩ ከመፍረሱ በተጨማሪ በዋናን መሠረታዊ  ርእዮት አለማዊ፣ መዋቅራዊ እና ስርአታዊ ቁመናው ሲሻር፣ ወይም አስቀጣይ ሲያጣ ነው፡፡ ከዚህ አኳያ አቢቹ ቅድሚያ ኢህአዴግን የሚያፈርስ አስመስሎ ከሞት አፋፍ አድኖ ብልጽግና የሚል የዳቦ ስም በማውጣት ርእዬቱን አስቀጠለው፡፡ የለውጥ መሻቱ መአበል የኢህአዴግን ርእዮት ዓለም፣ ሕገመንግሥት፣ መዋቅር እና በጥቅሉ ስርአቱን ከመሠረቱ እንዳይቀይረው በለውጥ ሽፋን ለውጡን የማምከን ሥራ እየተሠራ ቀጥሏል፡፡ ህወሀትንም በሚመለከት እየሆነ ያለው ይሄው ነው፡፡ ለብልጽግና የስልጣን ተቀናቃኝ የሚሆኑ አንጃዎችን ከውስጡ አስወግዶ የድርጅቱን መርዘኛ እሳቤ በተተኪ አንጃ አሸጋሽጎ የማስቀጠል ውስጠ ወይራ ደባ ነው በሕዝብ ላይ እየተፈጸመ ያለው፡፡ አጋፋሪው ኃይል አሁንም እንደ ለውጡ መባቻ ሰሞን ጁንታ ጁንታ እያለ አቢቹን ሞሽሮታል፡፡ ጁንታ ምን አንድምታ እንዳለው ግን ቆም ብሎ የጠየቀ ጥቂት ነው፡፡ አቢቹ ጁንታ ሲል ህወሀትን በአጠቃላይ አፈቅረዋለው፣ ህወሀት ያነበረውን ርእዮት፣ ስርአት፣ ሕገመንግሥት እና መዋቅር ለማስቀጠል እችል ዘንድ ከድርጅቱ ውስጥ ጥቂት አንጃዎችን ማሸጋሸግ አለብኝ እያለ ነው፡፡ ጁንታ ማለት በአንድ ድርጅት ውስጥ ያለ አፈንጋጭ አንጃ እንደማለት ነው፡፡ ሕግ ማስከበር ዘመቻ የሚለው አገላለጽም ከህወሀት አንጃ መወገድ በኋላ ሊከወን የሚገባውን መሠረታዊ  ፖለቲካዊ ውጤት የማዋለድን እድል አስቀድሞ የሚዘጋ ነው፡፡ ምክንያቱም ውጤቱ ከህጋዊነት አልፎ ፖለቲካዊ አንድምታ ካነበረ ወልቃይትን ጨምሮ ብዙ መሠረታዊ  ጥያቄዎች መልስ ሊያገኙ ነው፡፡ ስለዚህ ወጣቱን ከማገድክ በኋላ ጉዳዩን የጁንታ እና የሕግ ጉዳይ ብቻ ታደርገዋለህ፡፡ ይሄ ከአቢቹ የሚጠበቅ ቀጣፊነት ነው፡፡

ቀድሞውንም ቢሆን አቢቹ የህወሀት፣ የፖለቲካ ማደጎ፣ የልብ አፍቃሪ እና አስቀጣይ ነበር፡፡ በለውጡ ማግስት ለቃቅሞ ማሰር እየቻለ ህወሀት ትግራይ ከትሞ እንዲያገግም፣ መርዙን ለአዲስ ትውልድ እንዲያሰርጽ እድል ሰጠው፡፡ በዘረፉት እንዲጦሩ በመፍቀድ በሀገር የፍትህ ሚዛን ላይ ቀለደ፡፡ ሲቀጥል ወደገባበት ጦርነትም ቢሆን የህወሀት ሰይጣናዊ ተግባር ከእቅዱ ውጪ ስለሄደበት ነው እንጂ መዋጋት ፈልጎ አልነበረም፡፡ ይልቁንም ህወሀት አልጨበጥ ብላው ነው እንጂ በአብሮነት የውርሰ ጥፋቱን መርዝ በማስቀጠል ለፍሬ ለማብቃት ይፈልግ ነበር፡፡ በመሆኑም እየተካሄደ ያለው ጦርነት መንታ ኪሳራ እያስከተለ ነው፡፡ አንድም በለውጡ መባቻ ሰሞን በቀላል መስዋእትነት የወያኔን አንጃ ለፍርድ አቅርቦ የዝርፊያ ተቋሞቹን መውረስ ሲገባ፣ ይህ ባለመሆኑ አሁን ለተገባበት ሰብአዊና ቁሳዊ ውድመት ሀገሪቱን ዳርጓታል፡፡ ሁለተኛ ዘግይቶም ቢሆን ከባድ መስዋእትነት የተከፈለለት ዘመቻ ተገቢውን ሀገራዊ ፍሬ እንዳያፈራ እና ውጤቱ ሥልጣንን የማስጠበቅ፣ የጁንታ እና የሕግ ጉዳይ ብቻ እንዲሆን እየተሠራበት ነው፡፡ ይኸውም ህወሀትን ከህወሀት አድኖ ከእነ መርዘኛ እሳቤው አሸጋሽጎ ለማስቀጠል ከታለመው የአቢቹ ስረ-መሻት ይመነጫል፡፡

ለመሆኑ አቢቹ ለህወሀት በዚህን ያህል መጠን የሳሳለት ለምንድ ነው?  1ኛ የዘውግ ብሄርተኛውን የፖለቲካ አሰላለፍ የማስጠበቅ ውስጠ ወይራነት ነው፤ በህወሀት እና በነአቢቹ(በኦነጋውያን) ፖለቲካ ባጠቃላይ ከሥልጣን ተቀናቃኝነት ያለፈ አንዳች ልዩነት የለም፡፡ ሁሉም የሚቀዱት የኢትዮጵያዊነት ስሪትን ከሚጸየፍ የጥንተ ጠላት ተሰናሳይ ዥረት ነው፡፡ ይኸውም አውነትን አጣማሚ እና ሁሉን ለፖለቲካ መሣሪያነት ከሚሰዋ ሌኒኒስታዊ፣ ዘውጋዊ እና የጨቋኝ ተጨቋኝ ርእዮት ዓለም ነው፡፡ የአቢሲኒያን(ግዮናዊነት) ፖለቲካ አዳክሞ የማቆየት ፍላጎትን በውስጡ የጸነሰ ነው፡፡ ነገሩ እንዲህ ነው፡፡ ህወሀት ከነመርዘኛ እሳቤው ከተወገደ የትግራይ እና የኢትዮጵያዊ ብሄርተኛው ፖለቲካ በሕዝብ ለሕዝብ፣ በአዲስ ምእራፍ እና  በኢትዮጵያዊነት ጥላ ስር ዳግም በመሰባሰብ የፖለቲካ አሰላለፍ ለውጥ ሊፈጥር ይችላል፡፡ ይህ ደግሞ ለዘውግ ብሄርተኛው በተለይም ለኦነጋዊ የፖለቲካ አሰላለፍ ቁልፍ ማምከኛ ኃይል የሚፈጥር ነው፡፡ አቢቹ ለህወሀት ያለው ስስት በአቢሲኒያውያን መካከል የተተከለውን የጸብ ግድግዳ ለማስቀጠል እና አልፎም የትግራይን ፖለቲካ የኦነጋውያን መጋቢ አድርጎ በማቆየት በሁለት መንታ ለማትረፍ የተሰላ ነው፤ አንድም ኢትዮጵያዊ ብሄርተኛውን ለማዳከም ሲሆን ሁለተኛ ኦነጋውያንን ለማፋፋት ይረዳል ከሚል እሳቤ ነው፡፡ ለዚህ ነው የአማራ ልዩ ኃይል በትግራይ በሚካሄደው ዘመቻ ዋና  ተጋፋጭ ነገር ግን ከውጤቱ እንዳያተርፍ እየተሴረ ያለው፡፡ ዘመቻው ሲጀመር ጀግናው የአማራ ልዩ ኃይል ሲል የነበረው አቢቹ ቆየት ብሎ ዘመቻው ጁንታን ለሕግ ከማቅረብ የዘለለ ህወሀትን በምልአት መደምሰስም ሆነ ወልቃይትን(በአብይ አጠራር ምእራብ ትግራይ) የማስመለስ አላማ እንደሌለው የነገረን፡፡ ይህ የሚያመለክተው በአቢሲኒያውያን ፖለቲካ መካከል በወያኔ የተተከለውን የጠብ ግድግዳ ለማስቀጠል ጸብ የሚጭር እና በአንጻሩ የትግራይን እና የኦነጋውያንን የዘውግ ፖለቲካ አሰላለፍ ከጸቡ አትርፎ እንዲጸና ከመሻት ይመነጫል፡፡ ስለሆነም ጥያቄው ያለው ህወሀት መወገዱ ላይ ሳይሆን በማን፣ እንዴት፣ በምን ያህል መጠን እና መቼ ይወገድ እና ከመወገዱ ኢትዮጵያዊ ብሄርተኛው ምን ያተርፋል የሚለው ላይ ነው፡፡

በአቢሲኒያውያን መካከል የተተከለው የጸብ ግድግዳ በዋናነት የወልቃይት እና ራያ ጉዳይ ጋር የሚያያዝ ነው፡፡ በወልቃይት ላይ ለ27 አመት ሙሉ በወያኔ የተፈጸመው ሰቆቃ ወደር የማይገኝለት የዘር ማጥፋት እና ማጽዳት ተግባር መሆኑ ይታወቃል፡፡ ወልቃይት ከጥንት ጀምሮ በጎንደር ክፍለሀገር ስር የነበረ መሆኑም በአያሌ ማስረጃዎች የተረጋገጠ እና በትግራይ ኤሊቶች ጭምር የተመሰከረ ነው፡፡ በወልቃይት ውስጥ አማራና ትግሬን ጨምሮ ሌሎች ማንነቶችም ለዘመናት ተዋህደው መኖራቸውንም ሆነ ለወደፊቱም አብሮነታቸውን ጥያቄ ውስጥ የሚያስገባ ሕዝብ አለመኖሩም እሙን ነው፡፡ ሰንኮፉ ያለው በወያኔ እኩያ ፖለቲካዊ ውሳኔ ወልቃይትን በጉልበት ከአንዱ ቆርሶ ለአንዱ መስጠት፣ የአማራውን ዘር አጥፍቶ የሌላውን በማስፈር የሕዝብ አሰፋፈር ቅየራ ውስጥ መገባቱ ላይ ነው፡፡ በመሆኑም የወልቃይት ጉዳይ ይደር የማይባል የማንነት እና የህልውና ትግል ሲሆን ግቡም የወልቃይትን ህብራዊነት ለማስመለስ እንጂ ወያኔ በሄደበት መንገድ ለመበቀል አይደለም፡፡ ሆኖም ግን በአቢቹ በኩል የሚኖረው ምላሽ አሉታዊ መሆኑ እየታየ ነው፡፡ ምክንያቱም ወልቃይትን ሕዝብ ለሕዝብ መተማመን ላይ የተመሠረተ ፍትሀዊና ዘላቂ መፍትሔ ካገኘ በአቢሲኒያውያን መካከል የጠብ ግድግዳ የማስቀጠሉን የኦነጋውያን ስሌት ስለሚያከሽፍ ነው፡፡ የሆነው ሆኖ የወልቃይት ጉዳይ የአማራውን ብሎም የኢትዮጵያዊ ብሄርተኛውን ፖለቲካ የአላማ መዛነፍ በማያስከትል መልኩ፤ ኢትዮጵያዊ ብሄርተኛው የዘር ፌደራሊዝምን ከመቀልበስ ትግሉ ጋር በማይቃረን መልኩ፣ ብሎም በአቢሲኒያውያን መካከል የተተከለውን የጠብ ግድግዳ አፍርሶ በአብሮነት ለመቆም በሚያስችልና፣  ወሳኝ የፖለቲካ አሰላለፍ ለውጥ በሚያስከትል መልኩ መፍትሄ እንዲያገኝ መታገል ለኢትዮጵያ ፖለቲካ በጣም ወሳኝ አንድምታ ይኖረዋል፡፡

2ተኛ የሽግግር ፍትህን አድበስብሶ ለአስቀጣይነት ፖለቲካ መሰዋት፤ ለውጡ ሊያሳካቸው ከሚገቡ አንኳር ትሩፋቶች አንዱ የሽግግር ፍትህን ማስፈን ነው፡፡ በተቃራኒው እየሆነ ያለው ግን የሀገሪቱን የፍትህ ሚዛን ያዛባ፣ ማልያ ቀያሪ ወንጀለኞችን ለዳግም ሹመት እና ዘረፋ እድል የሰጠ ከባድ የታሪክ ጠባሳ የሚያሳርፍ ተግባር ነው፡፡ የሽግግር ፍትህ አጠቃላይ ኢህአዴግን በሚመለከት የወንጀል ፍሬ የሆኑ ንብረቶችን መውረስ/nationalize ማድረግን፣ ወንጀለኞችን በሚገባ አንጥሮ እንደየጥፋት መጠኑ በይቅርታ፣ ከሲቪል መብት መታገድ እና ለቅጣት መዳረግ እጅግ ወሳኝ ነው፡፡ ነገር ግን በዳግማዊ ኢህአዴግ በኩል “በለውጥ” ሂደቱ የሽግግር ፍትህን ማንበር እራስን እንደማጥፋት ያለ ውጤት ሊያስከትል ይችላል የሚል ስጋት አለ፡፡ አንደኛ ከላይ የተብራራውን የኦነጋውያን እና የወያኔ ተሰናሳይ የዘውግ ፖለቲካ አስቀጣይነት ከመዋቅር መንግሎ ሊያዳክመው እና ቅራኔ ውስጥ ሊከተው ይችላል ከሚል ስጋት የሚመነጭ ሲሆን፤ ሁለተኛ ተሸጋሻጊዎቹን(ተደማሪዎቹን) ኦህዴድ እና ብአዴንን በሽግግር ፍትህ ቁና ለመስፈር መሞከር ተደማሪዎች በለውጡ ላይ እምነት እንዳይኖራቸው ያደርጋል፡፡ ይህ ከሆነ ደግሞ የብልጽግና እና የአቢቹ የእርካብ እና መንበር መሰላል መነቃቀል ይጀምራል፡፡ ስለዚህ መፍትሄው ህወሀትን ጨምሮ አጠቃላይ ኢህአዴግን በሽግግር ፍትህ ወንፊት ከማበጠር ነጻ የማድረግ እና አለባብሶ የማረስ አማራጭ ውስጥ መግባት ሆነ፡፡ ይህ ደግሞ አለባብሰው ቢያርሱ በአረም… የመመላለስ ቁልቁለት ውስጥ ዘፍቆናል፡፡

መቋጫ፤

አሁን ላለንበት አዘቅት የዳረገን ስርነቀል አብዮት በማይገባው ስርአት ላይ አብዮት ማድረጋችን እና በአንጻሩ ስርነቀል አብዮት የሚያስፈልገውን የወያኔ ስርአት አለባብሰን ለማስቀጠል መዋተታችን ነው፡፡ ከንጉሡ ስርአት ወርሰን ማስቀጠል የሚገባንን ቱባ፣ መሠረታዊ  የኢትዮጵያዊነት ውሃልክ የሆኑ፣ እና የኢትዮጵያዊ ብሄርተኛው እሴቶችን እና ተቋማትን አውድመን ስናበቃ፤ በአሁን ወቅት ደግሞ ኢትዮጵያዊነትን የሸረሸ እና ያዋረደ የወያኔ ስርአትን በአንጻሩ ስርነቀል ለውጥ እንዳይፈጸምበት በለውጥ ሽፋን ለውጥን የሚከላከል ስርአት ወደማንበሩ እየተንደረደርን ነው፡፡ መፍትሄው በፖለቲካ ሽግግራችን ውስጥ መንቀል እና ማስቀጠል ያለብንን አንኳር እሴት አንጥሮ ሲያበቁ በመልካም እሴቶቻችን ላይ የተመሠረተ ዘለቄታዊ ሕዝባዊ  ስርአት ማዋለድ  እና እራስን መሆን ነው፡፡

(በቃሉ ሰው መሆን፤ የሕግ ባለሙያ)

   Email = [email protected] 

 

(በቃሉ ሰው መሆን፤ የሕግ ባለሙያ)

                   Email = [email protected] 

 

እሴቶቻችን ላይ የተመሠረተ ዘለቄታዊ ሕዝባዊ  ስርአት ማዋለድ  እና እራስን መሆን ነው፡፡

“ገበታ ለሀገር” – ከዶሮና ዓሳ ወግ አንጻር(ከማለፊያ ደርሰህ)

ዶሮና ዓሳ የቀረበ ገበታ አይተው ወግ ይጀምራሉ:: በገበታው ላይ የቀረበው ምግብ የዕንቁላል ጥብስና ዓሳ ነው:: ዶሮው “ይህ ገበታ ጣፋጭ ሆኖ ትላልቅ መሳፍንትና መኳንንት ተደስተው እንዲመገቡ ለማድረግ የእኔ አስተዋጽኦ ከፍ ያለ ነው:: ምክንያቱም እንቁላሉን የጣለችው ሚስቴ ዶሮ ነች፤ እንቁላሉ የሁለታችንም ዶሮዎች አበርክቶ ነው” ብሎ ተኩራራ::

ዓሳውም ተደንቆ “እናቱ የሞተችበትና ገበያ የሄደችበት እኩል ያለቅሳሉ” ብሎ ተረተና “ሰማህ ዶሮ፣ ገበታው ላይ ካለው ምግብ አንዱ ከዶሮ የተገኘ ዕንቁላል መሆኑ እርግጥ ነው:: ገበታው ላይ የቀረበው ዓሳ ግን እኔ ታርጄና ተበልቼ የቀረበ የእኔ አካል ነው::እኔ ነኝ” ብሎ ተናገረ:: ይህ የዶሮና የዓሳ ታሪክ በጠቅላይ ሚንስትር ዐብይ አህመድ (ዶክተር) የቀረበውን “ገበታ ለሀገር” አስታወሰኝ::

የጽሑፌ ዋና ጉዳይ ግን ጠቅላይ ሚንስትሩ በ”ገበታ ለሀገር” ለመገንባት ላቀዷቸው የወንጪ፣ የጎርጎራ እና የኮይሻ ፓርኮች ግንባታ ከመንግሥት ሠራተኞች የአንድ ወር ደመወዝ መቆረጡን የተመለከተ ነው:: በሦስቱም ቦታዎች የሚገነቡት ፓርኮች ለቱሪዝም፣ ለኢኮኖሚ፣ የተፈጥሮ ሀብትን ለመጠበቅ፣ ለዜጎች የሥራ ዕድል ለመፍጠር እና ለሌሎችም ዘርፈ ብዙ ጉዳዮች እንደሚጠቅሙ አያከራክርም:: ዋናው ቁም ነገር ግን አሁን በበርካታ ችግሮች ለምትጠበሰው ሀገራችን ከዚህ የሚቀድሙ መሠራት ያለባቸው አጣዳፊ ጉዳዮች የሉም ወይ? የሚለው ነው::

ሀገራችን በዘረኝነት መርዝ በተዘራው ጎጠኝነት የተነሳ ሰው ውሎ መግባቱ አሳሳቢ በሆነበት፣ በበርካታ የሀገራችን ክፍሎች የበረሃ አንበጣ መንጋ ሰብል በማውደም ላይ ባለበት፣ የኑሮ ውድነቱ “ውድነት” በሚለው ቃል ሳይሆን እንደ “ሰደድ በሚንበለበል እሳት” በተመሰለበት፣ የብር የመግዛት አቅም ቀኑ እንዳለፈበት እንደ ትናንት ጋዜጣ ዋጋ ባጣበትና ገበያው በሳጥናኤል የሚመራ በሚመስልበት በዚህ ወቅት “ገበታ ለሀገር” አንገብጋቢ ሀገራዊ አጀንዳ ነውን?

በኑሮ ውድነቱ በከፍተኛ ሁኔታ በመጠቃት ላይ ካሉት የኅብረተሰብ ክፍሎች ውስጥ የመንግሥት ሠራተኛው አንዱ ነው:: በማይመጥን ዝቅተኛ ደመወዝ በስቃይ የሚኖረው የመንግሥት ሠራተኛ ከዓመት ዓመት ከድኅነት ወለል በታች እየወረደ የበለጠ ድሃ እየሆነ ነው::

 “ገበታ ለሀገር” – የእናት ሀገር ጥሪ?  

ሀገር ችግር ላይ ስትወድቅ ለልጆቿ (ለዜጎቿ) የድረሱልኝ ጥሪ ታቀርባለች:: ከ42 ዓመት በፊት ሀገራችን ያጋጠማትን ክፉ ጊዜ ለአብነት ላንሳ:: ኢትዮጵያ በ1969 ዓ.ም በምስራቅ 700 ኪሎ ሜትር በደቡብ ደግሞ እስከ 300 ኪሎ ሜትር ድረስ በሱማሊያ ጦር በተወረረችና የሰሜን ተገንጣይ ኃይሎች ኤርትራን ለማስገንጠል አስመራና ዙሪያዋን በከበቡት ቀውጢና ፈታኝ ወቅት ሌተናል ኮሎኔል መንግሥቱ ኃይለ ማርያም ሚያዝያ 04 ቀን 1969 ዓ.ም “እናት ሀገርህ ተወራለች፤ ተነሥ! ታጠቅ! ዝመት!” ብለው የእናት ሀገር ጥሪ አቀረቡ:: የኢትዮጵያ ሕዝብ ጥሪውን ተቀብሎ 300 ሺ ሰው ታጠቅ ጦር ሰፈር በመክተት በአጭር ጊዜ ሰልጥኖ ሰኔ 18 ቀን 1969 ዓ.ም በአዲስ አበባ ሰልፍ አደረገ:: ወደ ጦር ግንባር ዘመተ:: አበቃላት የተባለችው ኢትዮጵያም የሱማሊያን ጦር ጠራርጋ ከድንበርዋ በማስወጣት አይበገሬነቷን አረጋገጠች:: ዕድሮች፣ የመንግሥት ሠራተኞች በአጠቃላይ ሕዝቡ ጦር ግንባር ለዘመተው ኃይል ደጀን በመሆን ባደረገው ሁለገብ ድጋፍ ያ ክፉ ቀን ታለፈ:: ኢትዮጵያም ከውርደት ዳነች:: በኋላም ከሰሜን ተገንጣይ ኃይሎች ጋር በተደረገው ረጅምና አሰልቺ ጦርነት ደርግ በአዋጅ በማስገደድ የመንግሥት ሠራተኞች የአንድ ወር ደመወዛቸውን በአንድ ዓመት ክፍያ በተደጋጋሚ ዓመታት እንዲከፍሉ አድርጓል::

 ሲያልቅ አያምር እንዲሉ ደርግም ወደቀ:: ኤርትራም ተገነጠለች:: ሕወሓትም የዘረኝነት መርዙን በሀገራችን ዘራ:: በ1983 ዓ.ም ግንቦት ወር ላይ በኢትዮጵያ፣ በሻዕቢያና በኢሕአዴግ (ሕወሓት) እና ሻዕቢያ መካከል በአሜሪካዊው ኸርማን ኮህን አደራዳሪነት የሰላም ድርድር ተካሔደ:: ደርግ አብቅቶለት ነበር:: ኸርማን ኮህን ኢሳይያሥ አፈወርቂን አሳምነው አሰብ ለኢትዮጵያ እንዲሆን ድርድር እንዲካሔድ ሲጠይቁ መለስ ዜናዊ “አሰብ የኤርትራ ናት” በሚል ሀሳቡን ውድቅ እንዳደረጉባቸው ኮህን ለተለያዩ ሚዲያዎች ገልጸዋል:: ሕወሓት በዚህ ታሪኩ አለማፈሩ ይገርመኛል:: ታሪክ ይቅርታ በማይደረግለት ስህተት መዝግቦታል::

 ሀገርን የተፈጥሮ፣ የጦርነት እና ሌሎች ችግሮችና አደጋ ሲያጋጥማት አንድ ዜጋ እንኳን ገንዘቡንና ሕይወቱን ሊሰጥ የተገባ ነው:: በዚህ በኩልም ኢትዮጵያውያን የሚያኮራ ታሪክ እንዳለን ይታወቃል:: በቅርብ ዘመናት ኢትዮጵያውያን ከማጂ እስከ ጃጂ፣ ከመቀሌ እስከ ሞያሌ፣ ከኦሜድላ እስከ ጋምቤላ፣ ከጅጅጋ እስከ ጅጋ፣ ከበደሌ እስከ ቶጎ ውጫሌ፣ ከጠገዴ እስከ ጎዴ፣ ከሁመራ እስከ ሰመራ በአንድነት ያነሳሳቸው ታላቁ የአባይ ግድብ ነው:: የዚህ ጽሑፍ አቅራቢ ለግድቡ በሦስት የተለያዩ ዓመታት የሦስት ወር ደመወዙን ለግሷል:: ልገሳው ወደ ቦንድ እንዲዛወር በመደረጉ ደስተኛ ነው:: ኢትዮጵያውያንን ከአጽናፍ እስከ አጽናፍ ያስማማ በኩር ብሔራዊ አጀንዳ በመሆኑ ሠራተኛው ተቸግሮም ቢሆን ደመወዝ በመለገሱ ለሀገሩ ታላቅ ድርሻ አበርክቷል:: በዚህም እንደሚኮራ ይታመናል::

 ዓሳው – የመንግሥት ሠራተኛ

 ከካድሬና ካድሬ ቀመስ፣ ከገንዘብ እንቅስቃሴ ጋር ግንኙነት ካላቸው ሌባ የመንግሥት ሠራተኞችና በ‹ኤክስፐርቲዝነት› ሙያቸው የተሻለ ክፍያ ከሚያገኙ ጥቂት ሠራተኞች በስተቀር አብዛኛው የመንግሥት ሠራተኛ ኑሮው የሰቆቃ ነው:: ምሳቸውን ሳይበሉ የሚውሉ፣ ሲያማቸው እንኳ መታከሚያ በማጣት በሽታቸውን ተሸክመው የሚሰቃዩ ሠራተኞች እንዳሉ ይታወቃል:: ለሠራተኞቻቸው ነጻ የሕክምና አገልግሎት የሚሰጡት የመንግሥት የልማት ድርጅቶች ብቻ ናቸው:: አብዛኛዎቹ ባለ በጀት መስሪያ ቤቶች ለሠራተኞቻቸው ነጻ የሕክምና አገልግሎት አይሰጡም::

 ኅብረተሰቡም ቢሆን ለመንግሥት ሠራተኞች የሚሰጠው ክብር ዝቅ ያለ ነው:: በዛሬዪቱ ኢትዮጵያ በአነስተኛ ደመወዝ ተመግቦ፣ለብሶ፣ቤተሰብ ያለው ቤተሰቡን አስተዳድሮና ልጆቹን አስተምሮ መኖር በአስማት ካልሆነ በቀር እንዴት ይቻላል? ሲያስቡት ያማል::

 ጠቅላይ ሚንስትር አብይ አህመድ (ዶክተር) ወደ ስልጣን እንደመጡ የመንግሥት ሰራተኛ በነጻ የሚያገለግል መሆኑን በመግለጽ ማሞካሸታቸው ይታወሳል:: በወቅቱም የበርካታ መንግሥት ሠራተኞች ተስፋ መብራት ጀምሮ ነበር:: በኋላ ግን በተደጋጋሚ ባደረጓቸው ንግግሮች፣ ለመንግሥት ሠራተኞች ደመወዝ መጨመር የኑሮ ውድነቱ እንዲጨምር ከማድረግ ውጭ የሚፈይደው ነገር የለም በማለት ተናግረዋል::

 ጠቅላይ ሚንስትሩ በስልጣን ዘመናቸው ለመንግሥት ሠራተኛው አንድ ሳንቲም የደመወዝ ጭማሪ አላደረጉም:: ቀደም ሲል በባለበጀት መስሪያ ቤቶች የሚሰራ አንድ ሠራተኛ የደረጃ ዕድገት ሲያገኝ ያገኘው ጭማሪ በሙሉ ይከፈለው ነፃ ሃሳብ “ገ ቁጥር 04 ታህሳሥ 10 ቀን 2013 ዓ.ም. 13 ነበር:: ጠቅላይ ሚንስትሩ ከመጡ በኋላ ግን አንድ ሠራተኛ የደረጃ ዕድገት ካገኘ የሚከፈለው ለ3 ተከፍሎ በ3 ዓመታት ውስጥ ነው:: በምሳሌ አስደግፌ እንዳስረዳ ይፈቀድልኝ:: አንድ ሠራተኛ ከሐምሌ 1 ቀን 2012 ዓ.ም ጀምሮ የብር 900.00 ጭማሪ የደረጃ ዕድገት ቢያገኝ የመጀመሪያው ብር 300.00 የሚከፈለው እስከ ሰኔ 30 ቀን 2013 ዓ.ም፣ ሁለተኛው ብር 300.00 የሚከፈለው እስከ ሰኔ 30 ቀን 2014 ዓ.ም እና ሦስተኛው ብር 300.00 የሚከፈለው እስከ ሰኔ 30 ቀን 2015 ዓ.ም ነው:: የተጨመረለትን ብር 900.00 በሙሉ የሚያገኘው በሦስተኛ ዓመቱ ነው:: ይህ በዘመነ ብልጽግና በመንግሥት ሰራተኛው ላይ እየተፈጸመ ያለ ግፍ ነው::

 በርግጥ መንግሥት፣የመንግሥት ሠራተኛውን ኑሮ ቀዳዳ ሁሉ የሚሞላ የደመወዝ ጭማሪ የማድረግ አቅም እንደሌለው ይታወቃል:: የኑሮ ውድነቱ መነሻና መድረሻ መፍትሔ ለመንግሥት ሠራተኛ ከሚጨመር የደመወዝ ጭማሪ ጋር አይገናኝም:: በምጣኔ ሀብት ባለ ሙያዎች ዘንድ ለዋጋ ግሽበት መንስዔና መፍትሄ ቁልፉ ጉዳይ “የፍላጎትና የአቅርቦት መጣጣም” እንጂ ለመንግሥት ሠራተኛው ደመወዝ የመጨመርና ያለመጨመር ጉዳይ አይደለም:: ደመወዝ ሳይጨመርም በብርሃን ፍጥነት የዕቃዎች ዋጋ ግሽበት ሲጨምር እንጂ ሲቀንስ አይታይም::

 

በዚህም አንጻር “በእንቅርት ላይ ጆሮ ደግፍ” እንዲሉ በ“ገበታ ለሀገር” ስም አብዛኛው ሠራተኛ ሳያምን በካድሬ አደረጃጀት የአንድ ወር ደመወዙን እንዲሰጥ መደረጉ የመንግሥት ሰራተኛን ደመወዝ እንደመንጠቅ ይቆጠራል::

የመጣው ሥርዓት ሁሉ ጉልበቱን የሚፈትሸው በመንግሥት ሠራተኛው ላይ ነው:: የሚያሳዝነው ነገር ቢኖር የመንግሥት ሠራተኛው የግልገልና ዋና ካድሬዎች የስብሰባ ማድመቂያ፣ንግግር መለማመጂያ፣በአግባቡ ያልተኮረጁና ከሀገራችን ነባራዊ ሁኔታ ጋር ያልተዛመዱ ፍልስፍናዎች መሞከሪያና በስሙ የሚነገድበት የኅብረተሰብ ክፍል መሆኑ ነው::

 በዘመነ ሕወሓት ሥራ ለመቀጠር፣በሥራ ላይ ዕድገት ለማግኘትና የከፍተኛ ትምህርት ዕድል ለማግኘት መስፈርቱ በወንዝ ልጅነት መጠቃቀም፣ ጎጠኛ መሆንና በጎጠኞች መረብ ስር መሆን ነው:: ይህን ያደረገ ካድሬ ሹም ይመሰገናል እንጂ አድሎ እንዳደረገ አይቆጠርም:: ይህ ክፉ ሥራ በዘመነ ብልጽግና ተጠናክሮ በመቀጠሉ ”ዓሳው – የመንግሥት ሠራተኛ” እንደ ዶሮው እንቁላሉን ሳይሆን ራሱን እየሰጠ እየተበለተ መሆኑን ቁልጭ አድርጎ የሚያሳይ ነው::

ዶሮው – ካድሬ ሹም

 “መልከ ጥፉን በስም ይደግፉ” እንዲሉ ብልጽግና ፓርቲ የቀድሞው ኢሕአዴግ ቁጥር 2 ነው:: ከኢሕአዴግ ላይ ሲቀነስ ሕወሓት፤ ሲደመር አጋር ድርጅቶች (ኢሕአዴግ – ሕወሓት + አጋር ድርጅቶች) ማለት ነው::

ሕወሓት የበጋ መብረቅ ወርዶበት ሳያስበው ከአራት ኪሎ ቤተ መንግሥት ከተባረረ ማግስት ጀምሮ ሕወሓትን የተኩት ከተላላኪነት ያለፈ ሚና ያልነበራቸው ያሳደጋቸው ተላላኪዎቹ ከእሱ ብሰው ተገኝተዋል:: የታዘብነውም ተተኪዎቹ ይሉኝታ የሌላቸው፣ በጎሳ ፍቅር ያበዱ፣ከብሔራዊ ልማትና ከብዙኃን ፍላጎት ይልቅ የግል ስልጣንና ሀብት በማካበት ላይ ያተኮሩ መሆናቸውን ነው:: የሕወሓትን “ተራራ ማንቀጥቀጥ” ገድል የማስተጋባት ተግባር ፈጽመው አሁን ደግሞ ብልጽግናን የማጋነን ዘይቤ የጀመሩት የትናንቱ ካድሬዎች መርሕ አልባ በመሆናቸው ፈጥነው የሚሰለፉት ከአሸናፊዎች ጋር እንደሆነ ይታወቃል::

አብዛኛዎቹ ካድሬ ሹማምንት ከሁሉም በላይ ራሳቸውን የሚያስቀድሙ፣ የሾማቸው አካል ፊቱን ካጠቆረባቸው የሚኖሩበት ቪላ ቤትና ኮብራ መኪና ሲነጠቁ እየታያቸው ሌት ተቀን የሚቃዡ እንጂ በራሳቸው የሚተማመኑ አይደሉም::

እነዚህ ካድሬ ሹማምንት በኅብረተሰቡ ውስጥ የተሻለ ኑሮ የሚኖሩ፣ መንግሥት ማለፊያ ቤትና ምርጥ መኪና የሰጣቸው፣ የተሻለ ደመወዝና ጥቅማ ጥቅም ያላቸው፣ በውጭ ሀገር ጉዞ ዶላር የሚሰበስቡ እና ኢመደበኛ በሆነ ዘዴም መሬቱን እና ገንዘቡን የሚሰበስቡ ናቸው:: ጠቅላይ ሚንስትሩንና እሳቸውን የከበቧቸውን ለማስደሰትና “ንሴብሆን” ለመሻማት እሽቅድምድም ውስጥ ገብተዋል:: እነዚህ ባለስልጣኖችና የብልጽግና ካድሬዎች ለ”ገበታ ለሀገር” የወር ደመወዛቸውን ቢሰጡ እንደ ዶሮው እንቁላሉን ሰጡ እንጂ እንደ ዓሳው ራሳቸውን አልሰጡም::

በሀገራችን እየተለመደ የመጣው አንድ ባለስልጣን በጎሳ ሰንሰለት ውስጥ እስከታቀፈና የፖለቲካውን ቀይ መስመር እስካላለፈ ድረስ የፈለገውን ቢያጠፋ ጠያቂ የሌለው መሆኑ ነው:: አጥፍቷል ተብሎ ቢነሳም ሌላ የተሻለ ወንበር ላይ ይቀመጣል እንጂ ተጠያቂ አይሆንም:: ከዚህም አንጻር የመንግሥት ሠራተኛውና ሌላው የኅብረተሰብ ክፍል እንደ ዓሳው ራሱን እየሰጠ ካድሬው ሹም ደግሞ እንደ ዶሮው ዕንቁላሉን እየሰጠ በሹመት ላይ ሹመት እየጨመረ ዕድሜውን ይገፋል::

በመጨረሻም ዐብይ አህመድ (ዶክተር) በኑሮ ውድነት ከቤተሰቡ ጋር በመሰቃየት ላይ የሚገኘው የዓሳ ተምሳሌት የሆነውን የመንግሥት ሠራተኛ “ገበታ ለሀገር” በሚል ሰበብ የሚቆረጥበት ሙሉ ደመወዝ በፍጹም አግባ አለመኾኑን ሊረዱት እንደሚገባ መልእክቴን አስተላልፋለሁ::

Load More